Οι άνεμοι στην αραχωβίτικη λαϊκή μας παράδοση

Του Γεωργίου Οικονόμου

Ο άνεμος, ως στοιχείο της φύσης παίζει καθοριστικό ρόλο σε πολλές δραστηριότητες του ανθρώπου, ασκώντας ευρύτερη επίδραση στη ζωή του.....

Για το λόγο αυτό, η λαϊκή σκέψη, προσωποποίησε από τα αρχαία χρόνια τους ανέμους, δημιουργώντας πανάρχαιες δοξασίες, λαϊκές παραδόσεις και μύθους, όπου κυριαρχεί πρωτίστως το μεταφυσικό στοιχείο.

Επειδή ο άνεμος επηρέαζε σημαντικά τη ζωή του, ο άνθρωπος ήθελε να τον έχει αρωγό στις δραστηριότητες και στις εργασίες του και γι αυτό, κατέφευγε σε μέσα μαγικά, ώστε να τον καθυποτάξει και να τον προσεταιριστεί, όταν αποτελούσε απειλή για την ίδια τη ζωή του αλλά και για τα ζώα ή την αγροτική παραγωγή.

Χιονοθύελλα στην Αράχωβα, δυτική άποψη (9-4-2015), Αρχείο: Γ. Οικονόμου

Απ’ τα αρχαία χρόνια, στη δυτική πλευρά της Αράχωβας υπήρχε η Ανεμώρεια ή Ανεμώλεια, (άνεμος +όρος= πόλη εκτεθειμένη στους ανέμους), που βρισκόταν κάτω από τον Κατοπτήριο βράχο (Βλαχόλακκα- Πετρίτης), όπως αναφέρει ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων που δίνει σαφείς πληροφορίες στα «Γεωγραφικά, Θ’ βιβλίο, Κεφ. 3.15 ».

«Η Ανεμώρεια ονομάστηκε έτσι από το φαινόμενο που συμβαίνει εκεί. Φυσάει με δύναμη ο λεγόμενος άνεμος από την περιοχή του Κατοπτηρίου, που είναι ένας γκρεμός που βγάζει στον Παρνασσό. Ο τόπος ήταν όριο Δελφών και Φωκίδας, τότε που οι Λακεδαιμόνιοι προκάλεσαν τους Δελφούς ν’ αποστατήσουν από το κοινό των Φωκέων και τους έπεισαν να έχουν δικό τους κράτος. Μερικοί λένε την πόλη Ανεμώλεια. Έπειτα η Υάμπολη, που ονομάστηκε Ύα από μερικούς…».

Στην αραχωβίτικη λαϊκή μας παράδοση οι άνεμοι καλούνται καιροί, αέρηδες που μάχονται μεταξύ τους την περίοδο του χειμώνα και όποιος επικρατήσει πνέει ισχυρός καθ’ όλο το έτος.

Παρουσιάζονται με ανθρώπινες ιδιότητες και χαρακτηριστικά, με πάθη και αδυναμίες, χρησιμοποιώντας λέξεις και εκφράσεις με μυθολογική έννοια, όπως λυσσά, μουγκρίζει, ανασαίνει, βογγά,  σφυρίζει, «σηκώνει τα λιθάρια», «σ’έται ο τόπος» κλπ.

Οι κυριότεροι άνεμοι, στη λαϊκή παράδοση της Αράχωβας, είναι ο Κατεβατός, ο φοβερός βορειοανατολικός άνεμος και ο Νότιος για τους οποίους η αραχωβίτικη παράδοση έπλασε λαϊκές δοξασίες και μύθους, (το απόγειο του Κατεβατού, το παλάτι του Νότου) τους οποίους κατέγραψε παραστατικά ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, ο Νικόλαος Πολίτης.

Οι ενδιάμεσοι άνεμοι, που επηρεάζουν εξίσου τη ζωή των κατοίκων της Αράχωβας είναι ο βορειοδυτικός που αποκαλείται Βλαχιώτης, Μέγας, Καράχαλης, Χαλαζιάς ή Χαλαζιθάς, ο νοτιοανατολικός που λέγεται Σιρόκος, Λίβας, Κιφόστρια και Σκοτίδας και ο ανατολικός που λέγεται Θρασάς.

Τέλος ο Βοριάς επηρεάζει συνήθως την περιοχή του Ζεμενού και όχι τόσο την Αράχωβα, ερχόμενος απ’ το Λιβάδι Αράχωβας.

Πλούσια λοιπόν η καιρική λαογραφία της περιοχής μας για την οποία θα επανέλθουμε σε επόμενα  άρθρα.