Ο Γκίντερ Γκρας, ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς συγγραφείς της Γερμανίας και πασίγνωστος για τις μαχητικές,......
αριστερές θέσεις του, που πέθανε σήμερα σε ηλικία 87 ετών, ήταν ίσως ο γνωστότερος στο εξωτερικό Γερμανός λογοτέχνης των τελευταίων δεκαετιών.
αριστερές θέσεις του, που πέθανε σήμερα σε ηλικία 87 ετών, ήταν ίσως ο γνωστότερος στο εξωτερικό Γερμανός λογοτέχνης των τελευταίων δεκαετιών.
Αφότου εκδόθηκε, το 1959, το "Τενεκεδένιο ταμπούρλο", το μυθιστόρημα που έγινε παγκόσμια επιτυχία και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Φόλκερ Σλέντορφ, αποσπώντας το Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ο Γκρας, ο μανιώδης καπνιστής πίπας με το παχύ μουστάκι, δεν σταμάτησε ποτέ να φέρνει τη χώρα του σε αντιπαράθεση με το ναζιστικό παρελθόν της.
"Με ένα και μόνο βιβλίο γέννησε τη μεταπολεμική γερμανική λογοτεχνία", είχε γράψει το γερμανικό περιοδικό Ντερ Σπίγκελ. Χωρίς τις αδιάκοπες παρεμβάσεις του Γκρας "η Γερμανία θα ήταν μια άλλη Γερμανία" μολονότι ο στοχαστής αυτός "κάποιες φορές μας χτυπούσε στα νεύρα", πρόσθεσε το περιοδικό.
Μεταξύ των γνωστότερων έργων του, γραμμένων σε μια πλούσια και μολαταύτα σαφή γλώσσα, γεμάτη με φαντασία και ειρωνία, ήταν "Η γάτα και το ποντίκι", τα "Σκυλίσια χρόνια", "Ο Μπουτ, το ψάρι", η "Συνάντηση στη Βεστφαλία", ο "Αιώνας μου" και άλλα.
Ο Γκίντερ Γκρας γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1927 στο Ντάντσιχ, το σημερινό Γκντανσκ της Πολωνίας. Ο πατέρας του ήταν Γερμανός και η μητέρα του προερχόταν από μια σλαβική μειονότητα της Πρωσίας. Έζησε την "υποδειγματική γερμανική νεότητα" της γενιάς του και σε ηλικία 11 ετών εντάχθηκε στη χιτλερική νεολαία. Το 1944 έγινε μέλος των Βάφεν Ες-Ες και πολέμησε μέχρι που αιχμαλωτίστηκε, προς το τέλος του πολέμου, από τους Αμερικανούς. Απελευθερώθηκε το 1946.
Η ζωή του τα επόμενα χρόνια ήταν μποέμικη, παρακολούθησε μαθήματα πλαστικών τεχνών, γλυπτικής και ζωγραφικής και έκανε τις πρώτες του απόπειρες να γράψει ποίηση. Τη δεκαετία του 1950 αποφάσισε να γίνει συγγραφέας ενώ αργότερα τάχθηκε στο πλευρό των αντιφασιστών συγγραφέων της "Ομάδας 47" και το Σοσιαλδημοκράτη πολιτικού Βίλι Μπραντ.
Τα τελευταία χρόνια είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ του "κοκκινοπράσινου" συνασπισμού μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών του καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ με τους Πράσινους ενώ είχε επικρίνει σφοδρά και τη "σταυροφορία" τους προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους στο Ιράκ.
Το 2006 ο Γκρας παραδέχτηκε ότι στα νιάτα του ήταν μέλος των Βάφεν Ες Ες, των ειδικών δυνάμεων του χιτλερικού καθεστώτος, μια αποκάλυψη που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από πολιτικούς και ιστορικούς στη Γερμανία. Έξι χρόνια αργότερα προκάλεσε σάλο όταν δημοσίευσε ένα ποίημα που επέκρινε το Ισραήλ και το κατηγορούσε ότι "απειλούσε την παγκόσμια ειρήνη". Οι ισραηλινές αρχές αντέδρασαν χαρακτηρίζοντάς τον "ανεπιθύμητο πρόσωπο" στη χώρα.
Την ίδια χρονιά, το 2012, ο Γκρας έγραψε άλλο ένα ποίημα που επέκρινε την ευρωπαϊκή πολιτική για τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα. Στο "Όνειδος της Ευρώπης" κατηγορούσε τους Ευρωπαίους γιατί καταδίκαζαν στη φτώχεια την Ελλάδα, τη "χώρα που συνέλαβε την ιδέα" της Ευρώπης.
Ο συγγραφέας είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά και ζούσε μόνιμα στο Λύμπεκ, στη βόρεια Γερμανία.
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας, στην καθιερωμένη ενημέρωση των δημοσιογράφων, σημείωσε ότι το Βερολίνο θλίβεται βαθύτατα από την ανακοίνωση αυτής της "τραγικής είδησης".
Στον λογαριασμό του στο Twitter ο Βρετανός συγγραφέας Σαλμάν Ρούσντι αποχαιρέτισε τον "πραγματικό γίγαντα, πηγή έμπνευσης και φίλο" του. "Το ταμπούρλο παίζει για σένα, μικρέ Όσκαρ", έγραψε, παραπέμποντας στον ήρωα του "Τενεκεδένιου ταμπούρλου".
ΤΟ ΙΔΙΟ ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΗΣΤΟ ΛΕΟΝΤΗ
Ο συγγραφέας Γκύντερ Γκρας υποδέχεται τη Μελίνα Μερκούρη,
Δυτικό Βερολίνο 1968
Ο Γκίντερ Γκρας έρχεται στην Ελλάδα την άνοιξη του 1972 προσκεκλημένος της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων. Σκοπός της διάλεξής του, γράφει ο Δ. Μαρωνίτης στο «Βήμα», «ήταν να σπάσει τη μοναξιά όσων- επιδέξια ή αδέξια, αυτάρεσκα ή απελπισμένα- υπερασπίζονται ακόμη την υπόθεση της δημοκρατίας στον τόπο μας»
Η απονομή του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1999 στον Γκύντερ Γκρας
Διότι δεν συνεμορφώθην......
«Ντρέπομαι όταν η Γερμανία ως υπερχρεωμένη χώρα αναγκάζει άλλες χώρες να ακολουθήσουν μια αυστηρότατη πολιτική λιτότητας», Γκίντερ Γκρας
"Η Ελλάδα ως χρεοφειλέτης δακτυλοδείχνεται γυμνή, μια χώρα καταδικασμένη στη φτώχεια, στο χάος κοντά, επειδή στις αγορές δεν ανταποκρίνεται. Η Ελλάδα είναι χώρα χωρίς δικαιώματα, που η δικαιούχα εξουσία της σφίγγει το λουρί όλο και περισσότερο".......Γκίντερ Γκράς
"Γ"
Κυρίες και κύριοι, Η εταιρεία Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων με προσκάλεσε να σας μιλήσω σαν συγγραφέας και σαν σοσιαλδημοκράτης. Ευχαριστώ για την πρόσκληση αυτή. Θα ήθελα κατ’ αρχάς ν’ αφήσω να εννοηθεί περί τίνος θα επιθυμούσα να μιλήσω, αλλά δεν μπορώ, και τέλος περί του τι πρέπει να παραλείψω, αποσιωπώντας το με τη συγκατάθεσή σας… Όταν μιλώ εδώ για Δημοκρατία, κάθε Έλληνας δημοκράτης γνωρίζει ποια Δημοκρατία εννοώ, το πώς χάθηκε, ποιος, πριν απολεσθεί, την είχε διακωμωδήσει και τι πράγματι σημαίνει απώλεια των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Σεις γνωρίζετε την ιστορία της χώρας σας. Δεν χρειάζεται να σας εξηγήσει ένας ξένος το πώς έγινε μπορετό να αναβιώσει η δικτατορία του Αυγούστου του 1936, ποιοι από τους κρατούντες είναι ικανοί να παίξουν σήμερα το ρόλο του Μεταξά και γιατί η ιστορία επαναλαμβανόμενη στήνει τις τραγωδίες της σαν φάρσες. Εδώ, φυσικά, δεν είναι αναγκαίο να αναφέρει κανείς τα οικονομικά αίτια, μια και σας είναι γνωστές οι ομάδες συμφερόντων, που στην Ελλάδα του μεσοπολέμου και στη δεκαετία του ’60 αντιτάχθηκαν στη Δημοκρατία. Και δεν επιτρέπεται να αποτελέσει δικό μου έργο να κρίνω και να επικρίνω τα δημοκρατικά εκείνα κόμματα, που ο οπορτουνισμός ή η ιδεολογική τους τύφλωση κατέστησαν τη Δημοκρατία αναξιόπιστη και που είναι συνυπεύθυνα για τη χρεωκοπία της.(…) Επίσης δεν επιθυμώ να καταφύγω σε παραβολές ή, ακόμα χειρότερα, σε ιστορικές μεταμφιέσεις. Γι’ αυτό άλλωστε δεν θα πω λέξη περί Χέλντερλιν και περί νεανικού φιλελληνικού ενθουσιασμού, ούτε για τον Λόρδο Βύρωνα, ούτε θα επιχειρήσω την «αναζήτηση της χώρας των Ελλήνων, με οδηγό τα μάτια της ψυχής»… θα πω μόνο τούτα τα λίγα: Οι Έλληνες και οι Γερμανοί έχουν μια οδυνηρή, θα ’λεγα κακότυχη, σχέση με τη Δημοκρατία, μια σχέση που κάθε τόσο ανακοπτόταν και δεν είχε μια ευθύγραμμη εξέλιξη, όπως στην Αγγλία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜΕΡΟΣ 3ο
ΑπάντησηΔιαγραφή.......Μιας Δημοκρατίας που καταβαραθρώθηκε όχι μόνο από τη δίψα της εξουσίας των εθνικοσοσιαλιστών, τον οπορτουνισμό των Γερμανών συντηρητικών, την ακαμψία των κομμουνιστών και την ανημποριά των δημοκρατικών κομμάτων, αλλά και από το γεγονός ότι η πλειοψηφία των συγγραφέων της εποχής δεν στάθηκαν θεματοφύλακές της, ενώ όχι λίγοι απ’ αυτούς έκαναν ό,τι μπορούσαν, βέβαια με χιούμορ και πνεύμα, για να την μεταβάλουν σε γελοιογραφία. Αυτό το πάθημα έπρεπε να γίνει μάθημα. Το δε συμπέρασμα ήταν σαφές: Μόνο το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα μπορούσε να επιδείξει, ακόμα και κει όπου είχε αντιδράσει ασθενικά και ανήμπορα, δημοκρατική συνέπεια και συνέχεια. Το κόμμα αυτό με βοήθησε να αποκτήσω μια προσγειωμένη άποψη περί Δημοκρατίας, που με την νηφαλιότητά της προφυλάσσει από κάθε είδους ενθουσιασμούς. Για να το πω με δυο λόγια: Μια Δημοκρατία χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη, παραμένει μόνο «τύποις» Δημοκρατία.(…) Ο πανικός και η φοβία του κομμουνισμού οδήγησε τις δυτικές δημοκρατίες στο να χάσουν τη συνείδηση της δύναμής τους. Αυτή η έλλειψη αυτοπεποίθησης τις παρέσυρε σε άνευ όρων συμμαχίες με δεξιές δικτατορίες εναντίον του κομμουνισμού. Ο αρχικός σκοπός του ΝΑΤΟ να προστατεύσει σαν στρατιωτική συμμαχία τις δυτικές δημοκρατίες, αντιπαρατασσόμενο στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, κατάντησε καταγέλαστος λίγο αργότερα, από την ίδια την πολιτική πραγματικότητα. Η Πορτογαλία κυβερνάται δικτατορικά, και δεν παρέμεινε ο μόνος σύμμαχος του ΝΑΤΟ που αρνείται στους πολίτες του να ασκήσουν τα δημοκρατικά τους δικαιώματα. Ολοένα και πιο αναξιόπιστη η δημοκρατική φρασεολογία των πρώτων χρόνων του ΝΑΤΟ, άρχισε να ενθυλακώνεται στη φρασεολογία περί «στρατιωτικής ασφαλείας» και τελικά θάφτηκε ολότελα. Και μολαταύτα: Ακόμα και οι ίδιοι οι εμπειρογνώμονες της στρατηγικής θεωρούν τους εταίρους του ΝΑΤΟ, Πορτογαλία, Ελλάδα και Τουρκία, σαν παράγοντες ασφαλείας πολύ αμφισβητήσιμης αξίας. Κάπως έτσι ο ιδεολογικός αντικομμουνισμός αποδείχθηκε η αδυναμία της Δημοκρατίας.(…) Στα τέλη της περασμένης δεκαετίας σημειώθηκαν και στα δύο μπλοκ συγκρίσιμα γεγονότα. Η Ελλάδα μέλος του ΝΑΤΟ, έπαψε από την 21η Απριλίου 1967 να αποτελεί δημοκρατικό κράτος. Η Τσεχοσλοβακία, σαν κράτος-μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, κατελήφθη την 21η Αυγούστου 1968 από τις στρατιές πέντε άλλων κρατών-μελών του ίδιου Συμφώνου. Και στις δύο περιπτώσεις, οι πρωταγωνιστές των δυο μπλοκ ήταν εκείνοι που έφεραν και την κύρια ευθύνη. Χωρίς την συγκατάθεση, ή μάλλον χωρίς την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, τα δημοκρατικά δικαιώματα δεν θα ήταν δυνατό να καταργηθούν στην Ελλάδα. Χωρίς την ιμπεριαλιστική θέληση της Σοβιετικής Ένωσης, το τσεχοσλοβακικό εγχείρημα, δηλαδή η πραγμάτωση ενός ανθρώπινου –που θα πει δημοκρατικού– σοσιαλισμού, δεν εύρισκε το προσωρινό τέλος που βρήκε. Συγκρίσιμες είναι και οι προφάσεις που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτήν τη διπλή αυθαιρεσία, προκειμένου να θεσμοποιηθεί και στις δύο περιπτώσεις η τρομοκρατία. Στην Ελλάδα, έτσι είπαν, έπρεπε να αποτραπεί η κατάληψη της εξουσίας από τους κομμουνιστές. Στην Τσεχοσλοβακία, έτσι είπαν, έπρεπε να αποτραπεί ένα πραξικόπημα καπιταλιστικών-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Η επίκληση του εσωτερικού εχθρού στη γλώσσα των τεχνοκρατών εξυπονοούσε: Τα ζωτικά μας συμφέροντα απειλούνται.(...) Όπως πριν από αιώνες, έτσι και σήμερα: Η ομιχλώδης γλώσσα συντελεί στο να παρουσιάζονται σιγά-σιγά τα πολιτικά εγκλήματα σαν κάτι το συνηθισμένο. Ένας υπολογισμός που αποδείχνεται κάθε φορά σωστός.(…) Ένα πρόχειρο παράδειγμα: Τρία χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ, Βασιλιάδες και Πρωθυπουργοί, άψογοι δημοκράτες, άσπιλοι και εντιμότατοι άνθρωποι, συναθροίσθηκαν στο Βερολίνο. Μαζί με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, γιόρταζαν, θέλοντας και μη, την πλήρη αναγνώριση του Χίτλερ και της εθνικοσοσιαλιστικής του δικτατορίας. Παράλληλα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, κυριολεχτικά δίπλα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ανέχονταν απαθείς τους βασανισμούς και τους φόνους. Ο ενθουσιασμός για τα ολυμπιακά ρεκόρ και για το θέαμα της αθλούμενης νεολαίας, εκάλυπτε τους ενοχλητικούς θορύβους.
ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ
ΑπάντησηΔιαγραφή........Αφού είχε κανείς συνηθίσει πια την καθημερινότητα της τρομοκρατίας, άρχιζε να έχει μαζί της και σχέσεις καλής γειτονίας.(…) Πριν λίγο καιρό είδα ένα όνειρο: Είδα την εξουσία να προβάλει κορδωμένη στο προσκήνιο, εδώ όπως κι εκεί. Κι είδα τον αποστερημένο από τα δημοκρατικά του δικαιώματα λαό να παρακολουθεί το θέαμα. Κι είδα την κρατική εξουσία πώς πάσχιζε να παριστάνει την καθώς-πρέπει, κι είδα πώς στην προσπάθειά της αυτή γινόταν όλο και πιο γελοία. Κι επειδή η ολοκληρωτική εξουσία ένοιωσε ότι, πασχίζοντας να εμφανισθεί ευπρεπής και έντιμη, γινόταν όλο και πιο γελοία, θύμωσε κι’ έχασε το χρώμα της… Κι’ αυτό το παραπανήσιο ζόρισμα την έκανε ακόμα πιο γελοία. Κι επειδή ο λαός, στην ανελεύθερη κατάσταση που βρισκόταν, έβλεπε την γελοιοποίηση αυτή να μεγαλώνει συνεχώς κι επειδή δεν του έμενε τίποτε άλλο για να προστατευθεί απ’ αυτή τη γελοιότητα, ξέσπασε, εδώ όπως κι εκεί, ξέσπασε παντού όπου η εξουσία ισχυρίζεται ότι είναι ευπρεπής και άκακη, σ’ ένα τρανταχτό, σ’ ένα πάνδημο, σ’ ένα ομηρικό γέλιο… Σε λίγο θα επιστρέψω σε μια χώρα όπου οι πολίτες της συχνά δεν συνειδητοποιούν τα δημοκρατικά τους δικαιώματα, κι’ όπου η ελευθερία τούς φέρνει έναν κορεσμό. Θα τους μιλήσω για το θάρρος σας, για την επίμονη αντοχή σας, για την αλύγιστη αντίστασή σας – όμως και για την μοναξιά σας. Πριν όμως χωρισθούμε, θα ’θελα απ’ αυτή τη θέση να σας χαιρετίσω(…). Ο χαιρετισμός μου, όμως, είναι και μια υπόσχεση: Δεν πρόκειται να ξεχάσω και δεν πρόκειται να συνηθίσω…
ΜΕΡΟΣ 2ο
ΑπάντησηΔιαγραφήΓι’ αυτό και δεν θα ταίριαζε σ’ έναν Γερμανό να θελήσει να σας δώσει μαθήματα δημοκρατικότητας, μια και η Δημοκρατία, η ίσαμε σήμερα άσβεστη αυτή ιδέα, έχει λίκνο της την Ελλάδα. Εδώ κατέρρευσε και αναστηλώθηκε πάλι. Εδώ αποδείχτηκε ποια δύναμη πηγάζει από τη λαϊκή κυριαρχία. Και εδώ φάνηκε ανάγλυφα η διθυραμβική αυτοπροβολή της ολοκληρωτικής εξουσίας, μετά την κατάργηση του λαού και των δημοκρατικών του δικαιωμάτων. Η Ελλάδα είναι η έκφραση της Ευρώπης. Μόλις μαραζώσει η Ελευθερία στην Ελλάδα, η Ευρώπη φτωχαίνει. Επειδή ακριβώς σας αφαίρεσαν τα δημοκρατικά σας δικαιώματα, απειλούνται τα δικά μας. Η Δημοκρατία δίδαξε άλλους λαούς κι’ όχι το λαό της χώρας που την γέννησε. Τώρα έρχεται εδώ ο ευγνώμων μαθητής της με άδεια χέρια, ενώ του λείπουν κι οι κατάλληλες λέξεις… Αφού προσπάθησα να κάνω αντιληπτά εκείνα που δεν μπορούν να λεχθούν, επιθυμώ να σας αυτοσυστηθώ: Γεννήθηκα το 1927, στο Ντάντσιχ της Βαλτικής. Το 1933 ήμουν έξι χρονών, το 1939 δώδεκα και τον Μάιο του 1945 δεκαεπτά, δηλαδή πολύ νέος για να έχω μετάσχει στα εγκλήματα του εθνικοσοσιαλισμού, εντούτοις όμως αρκετά ώριμος για να δεχθώ τις επιδράσεις και τις επιπτώσεις του. Άθελά μου μη βεβαρημένος, ίσως συμπτωματικά μόνο αθώος, μολαταύτα δεν πιστεύω σε όψιμες αντιφασιστικές καυχησιολογίες. Τιμώ όμως την αντίσταση που έχει επίγνωση του κινδύνου και εκτίθεται σ’ αυτόν.(…) Σχετικά νωρίς έδωσα την ψήφο μου στους σοσιαλδημοκράτες. Τάχθηκα δηλαδή υπέρ της μεταρρυθμιστικής πολιτικής έκφρασης του δημοκρατικού σοσιαλισμού, χωρίς να γίνω και τυπικά μέλος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.(…) Έτσι ίσως να είχα βγάλει, σαν συγγραφέας, τα αναγκαία συμπεράσματα από την πτώση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.