Οργανώσεις στρατιωτικών κατά της χούντας: Ποιες ήταν, ποιοι συμμετείχαν 2ο ΜΕΡΟΣ

Πως αντιστάθηκαν οι στρατιωτικοί στην χούντα,πόσοι και μέσω ποιων οργανώσεων αποκαλύπτει στο δεύτερο μέρος του κειμένου του απόστρατος αξιωματικός του ΠΝ και συγγραφέας Αντώνης Κακαράς. .....


Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
Από συγκέντρωση όλων των περιπτώσεων που ενεπλάκησαν εναντίον της δικτατορίας από το Πολεμικό Ναυτικό  με οποιονδήποτε τρόπο, προκύπτουν σε αριθμούς τα στοιχεία του Πίνακα  που ακολουθεί.



Την εποχή της δικτατορίας τα στελέχη όλων των βαθμών, ειδικοτήτων και κατηγοριών του Πολεμικού Ναυτικού ήταν δυόμισι χιλιάδες περίπου αξιωματικοί και τέσσερις χιλιάδες υπαξιωματικοί και ανθυπασπιστές. Επομένως στους υπαξιωματικούς το 1% περίπου παρουσιάζει με δυναμικό τρόπο, να αντιστέκεται στη δικτατορία (οι 42 στις 4.000) ενώ στους αξιωματικούς εξ υπαξιωματικών μόνον ένας (ο Διονύσης Κασιμάτης της οργάνωσης για κίνημα). Στους μάχιμους αντιστέκονται 73 στους 472 επομένως το 15% και στους μηχανικούς οι 32 στους 245 ήτοι το 14%. Οι αριθμοί αφορούν στο σύνολο των υπηρετούντων στις 20-4-1967 για την οποία ημερομηνία υπολογίσθηκαν τα στοιχεία.


Σημειώνεται η μεγάλη διαφορά μεταξύ όσων αντέδρασαν (σύνολο 151) και όσων καταδικάσθηκαν (σύνολο 13). Το καθεστώς προτιμούσε τα βασανιστήρια, τις κρατήσεις για μεγάλο διάστημα και τις προφυλακίσεις από την παραπομπή σε δικαστήρια όπου και η δημοσιότητα ήταν μεγαλύτερη. Ειδικά για περιπτώσεις εν ενεργεία στελεχών, αυτό ήταν κάτι που το απέφευγε, αφού έτσι θα φαινόταν πως, ήταν έωλο το επιχείρημα, ότι η ΄΄επανάσταση΄΄ στηριζόταν στο σύνολο των ΕΔ.
Η άποψη που ενίοτε ακούγεται πως, αποφεύγονται οι ποινικές διώξεις, επειδή στην ουσία διώκτες και διωκόμενοι προέρχονται (τουλάχιστον η πλειοψηφία των τελευταίων) από την ίδια δεξαμενή του συντηρητικού πολιτικού χώρου, δεν πρέπει να ευσταθεί. Αντίθετα έχουμε παραδείγματα, όπου οι κατασταλτικοί μηχανισμοί υπήρξαν ιδιαίτερα σκληροί.

ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΑΑ (΄΄ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ-ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ΄΄)

Ο αξιωματικός της αεροπορίας Τάσος Μήνης έχοντας πολεμήσει τη δεκαετία του 1940, γνώριζε πως για να επιβιώσει μια αντιστασιακή οργάνωση, δεν πρέπει το ένα μέλος να γνωρίζει τους άλλους και τι κάνουν. Όταν η οργάνωση του Καράγιωργα στη δικτατορία ζητάει εκρηκτικούς μηχανισμούς, κατασκευάζει δέκα τρεις, τους παραδίδει στον απόστρατο υποναύαρχο Ι. Μασουρίδη και δεν μαθαίνει ποιος τις παρέλαβε. Λίγα έγιναν τότε γνωστά για την οργάνωση αυτή  με την πολύκροτη (στην κυριολεξία λόγω βομβών) δράση. Και ο λόγος είναι πως συνελήφθησαν μεν οι Μήνης, Παντελάκης και Ζάνος, αλλά η οργάνωση δεν ΄΄ξηλώθηκε΄΄ ούτε έγιναν γνωστά τα υπόλοιπα μέλη της. Το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών συνεδριάζει στις 19 και 20 Φεβρουαρίου 1973 και καταδικάζει τον Μήνη σε εννέα χρόνια και δέκα μήνες κάθειρξη και τον Παντελάκη σε επτά χρόνια και οκτώ μήνες. Επίσης σε πέντε και τέσσερα χρόνια στέρηση αντίστοιχα των πολιτικών τους δικαιωμάτων.
Δεν υπάρχει άλλη οργάνωση με στρατιωτικούς γνωστή που να μην εξαρθρώθηκε παρ’ ότι συνελήφθησαν μερικά από τα μέλη της. Τούτο σημαίνει, πως είχε κάτι ιδιαίτερο αυτή η ομάδα. Ήταν τα στεγανά μεταξύ των μελών της. Έτσι εξηγείται γιατί ο εν αποστρατεία τότε υποναύαρχος Ι. Μασουρίδης, είναι σε λίγους γνωστός ως αντιστασιακός αξιωματικός μέλος της ΑΑΑ. Επίσης ο Μιχάλης  Βαρδάνης και ο Σπύρος Μουστακλής και οι δύο αξιωματικοί του στρατού.

ΕΕ (΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄)

Σε πίνακα που συντάσσει  ο στρατηγός Πανουργιάς, αναφέρει μεγάλο αριθμό αξιωματικών που είχαν και από τα τρία όπλα στην οργάνωση ΄΄Ελεύθεροι Έλληνες΄΄. Αναφέρει επίσης πως είχε επαφές με πολλούς τέως πολιτικούς και άλλα πρόσωπα της δημόσια ζωής. Καταχωρεί από μεν την αεροπορία εννέα (9) αξιωματικούς ως μέλη,  από δε τον στρατό έξη (6) στρατηγούς με ΄΄επαφές και συνεργασίες΄΄ και εβδομήντα επτά (77) κανονικά μέλη. Στα μέλη περιλαμβάνονται και οι της Διοικούσας Επιτροπής που ήταν οι αντιστράτηγοι Τζανετής, Παπαγεωργίου, Πανουργιάς και Μπάλκος και ο υποστράτηγος Περιβολιώτης Γεώργιος (΄΄μόνον στις αρχές΄΄). Για τον Βαρδουλάκη σημειώνει πως ΄΄υπήρξε διάστημα υπαρχηγός΄΄.
Για την δραστηριότητα των Ελευθέρων Ελλήνων έχει δημοσιευθεί Έκθεση του Αρχηγού της οργανώσεως αντιστράτηγου Σοφ. Τζανετή, με την οποία ο Τζανετής παρουσιάζει συνοπτικό ιστορικό της ίδρυσης, σκοπών, διοικητικής εσωτερικής οργάνωσης και δράσης. Επίσης παρουσιάζει τις συλλήψεις και διάλυση της οργάνωσης (΄΄…οι συλληφθέντες ανήλθον σε 50 και τελικώς σε πλέον των 100…΄΄) και τις εκτοπίσεις και εξορίες που ακολούθησαν.
Το χαρακτηριστικό για την πολυπρόσωπη οργάνωση των ΕΕ είναι πως δεν πρόλαβε να παρουσιάσει ανάλογη δραστηριότητα. Η ύπαρξη της οργάνωσης αυτής έδειξε πως σημαντικός αριθμός στελεχών του στρατού ήταν ενάντιος της στρατιωτικής κυβέρνησης.


Η ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΟΠΡΟΠΟΥΛΟΥ

Στην ομάδα ΄΄Οπρόπουλου΄΄ συμμετείχε και  ο Αλέκος Αρχάκης, . Είχε συλληφθεί γιατί βρέθηκαν όπλα στο σπίτι των πεθερικών του στην Ξάνθη. Στην πρώτη του σύλληψη που είναι το καλοκαίρι του 68 δικάζεται και καταδικάζεται σε 9μηνη φυλάκιση στο έκτακτο στρατοδικείο. Στη συνέχεια προβαίνει σε βομβιστικές ενέργειες, και συλλαμβάνεται το 69. Η ομάδα Οπρόπουλου σχεδίαζε την κατάληψη της ΑΣΔΕΝ στα πλαίσια του κινήματος του βασιλιά στις 13 Δεκέμβρη 1967. Πλήν του Οπρόπουλου και Αρχάκη, συμμετέχουν οι Ν.Λύτρας,, Μ. Βαρδάνης, Σ. Μουστακλής, Τσίχλης Γεώργιος,  Γιώργος Καρούσος., Λ.Βασιλικόπουλος. Αυτά συμβαίνουν πριν τον Δεκέμβρη του 1967 οπότε μυείται και ο Βαρδουλάκης από τον Οπρόπουλο εν όψει του κινήματος του Βασιλιά. Σχεδιάζουν τη συμμετοχή τους, ώστε «… ως διοικητές ταγμάτων …στις 13 να καταλάβουμε το αρχηγείο και… τη φρουρά γενικά των Αθηνών…» .
Όσον αφορά την αποτυχία του εγχειρήματος κατάληψης της ΑΣΔΕΝ, εντάσσεται και αυτή στη γενικότερη αποτυχία της κίνησης του βασιλιά.
Η ομάδα Οπρόπουλου δεν εμφανίζει δραστηριότητα εκτός της συντήρησης επαφών μεταξύ των μελών της και με άλλους αποστράτους αξιωματικούς.
Ο Οπρόπουλος αναχωρεί στο εξωτερικό μετά από ατύχημα στην εξορία, που τον αφήνει παράλυτο κάτω από τη μέση και δραστηριοποιείται εκτός Ελλάδας με τους υπολοίπους αντιχουντικούς στο Λονδίνο κυρίως.


ΕΑΝ (΄΄ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ΄΄)

Στρατιωτικοί συλλαμβάνονται με την οργάνωση ΕΑΝ (Ελληνική Αντιδικτατορική Νεολαία) Από έγγραφο της Υπηρεσίας Πληροφοριών του αστυνόμου Σπύρου Μιχελή, που στέλνει στον ΑΠΑΕΣΑ, ως συνοδευτικό των δέκα συλληφθέντων, προκύπτουν τα ονόματά και οι κατηγορίες που αφορούν τους : Σαββούρα Ιπποκράτη, Σπυριούνη Κυριάκο, Ρούμπο Ιωάννη, Παπανικολάου Νικόλαο, Μουστακλή Σπυρίδωνα, Ζαρκάδα Αλέξανδρο, Βασιλικόπουλο Λεωνίδα, Πανουργιά Πανουργιά, Βαρδουλάκη Ανδρέα και Μπερλεμπέ Αναστασία. Για τους Βαρδουλάκη, Πανουργιά και Μπερλεμπέ τα στοιχεία δεν θεωρούνται ικανά για κατηγορία, η σύλληψη του Ροζάκη Αντωνίου δεν επετεύχθη, ενώ οι συλληφθέντες Μυλωνάς Εμμανουήλ, Λαζαρόγκωνας Μιχαήλ, Σοφικίτης Νικόλαος και Μαντούδης Παύλος αφέθηκαν ελεύθεροι καθ’ όσον δεν προέκυψαν ενδείξεις ενοχής.
Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι για την ΕΑΝ (Σαββούρας, Σπυριούνης, Ρούμπος, Παπανικολάου, Ζαρκάδας και Βασιλικόπουλος) δικάζονται στο έκτακτο στρατοδικείο από 9 μέχρι 11 Αυγούστου 1973. Ο ποινές που τους υποβλήθηκαν ήταν για το Σαβούρα κάθειρξη 18 ετών, στο Ρούμπο κάθειρξη 15 ετών και στους τέως αξιωματικούς Παπανικολάου, Βασιλικόπουλο, Ζαρκάδα και Σπυριούνη φυλάκιση δυόμισι ετών.
Για τους φερόμενους ως μέλη της ΕΑΝ αποστράτους αξιωματικούς δεν διατίθενται ισχυρά στοιχεία για ανάμειξη κάποιου απ’ αυτούς σε δυναμικές ενέργειες. Τουλάχιστον οι Βασιλικόπουλος, Βαρδάνης και Παπανικολάου δεν προβάλλουν τέτοια δραστηριότητα. Διαφαίνεται όμως πως ένα τμήμα από την ιστορία της ΕΑΝ έχει χτιστεί και από τον Σπύρο Μουστακλή.

 
Η ΑΝΤΙΚΑΘΕΣΤΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ ΠΑ

Η Πολεμική αεροπορία είχε ανάμειξη αναλογικά μικρότερη των δύο άλλων κλάδων των ΕΔ στην περίοδο 1967-1974 με αντιδικτατορικές οργανώσεις, και αντικαθεστωτικές δραστηριότητες. Γνωστή είναι η εμπλοκή μερικών στελεχών της με την οργάνωση για το ΄΄κίνημα του ναυτικού΄΄, όπως και στην οργάνωση ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄.
Συναντάμε μεταδικτατορικά και δημοσίευμα  σχετικό με καταδίκη σε 9 μήνες φυλάκιση με αναστολή από το Αεροδικείο Αθηνών του ταξιάρχου Δ. Αγγελέτου. Αφορούσε υπόθεση παρακολουθήσεως τον Απρίλιο του 1973 των τηλεφώνων πέντε αξιωματικών της αεροπορίας, που υπηρετούσαν στην 111 ΠΜ και «…απέβλεπε στην παγίδευση αξιωματικών του Όπλου, οι οποίοι ήταν αντίθετοι στην δικτατορία…».
Από άλλο δημοσίευμα εφημερίδας εντοπίσθηκε πίνακας με δέκα εννέα αξιωματικούς της αεροπορίας, που αποτάχθηκαν στην εφταετία.
Καταγράφονται επίσης από τον απόστρατο αντιπτέραρχο Σ.Πετρουλάκη και τα στελέχη της πολεμικής αεροπορίας, που είχαν με τον ίδιο αποφασίσει και προ του κινήματος του ναυτικού, «...να μην προσβάλλομε με τα όπλα μας οποιονδήποτε ελληνικό στόχο, παρά την τυχόν διαταγή της χούντας. Αντίθετα θα απορρίπτομε τα όπλα μας μακριά των στόχων...».
Στις 13 Δεκέμβρη του 1967 με αρχηγό τον Αντιπτέραρχο Αντωνάκο η αεροπορία τάσσεται με τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Οι βάσεις Ελευσίνας και Τανάγρας περικυκλώνονται και καταλαμβάνονται με νεκρούς στην Ελευσίνα από πυρά άρματος έναν δόκιμο και τους σμηνίτες ενός φυλακίου. Είναι τα μόνα θύματα στρατεύσιμοι σε όλη την επταετία από χρήση όπλων. Χτυπημένοι από υποστηρίζοντες την ΄΄επανάσταση΄΄ στρατιωτικούς. Η Βάση της Αγχιάλου με τον Διακουμάκο διοικητή, που επίσης τάσσεται με τον βασιλιά δεν καταλαμβάνεται μέχρι τέλους των γεγονότων εκείνου του εικοσιτετραώρου.
Εκτός του Τάσου Μήνη που έδρασε με την οργάνωσή του ΑΑΑ έχουμε τους συλληφθέντες και βασανισθέντες για την οργάνωση του ναυτικού για κίνημα το Μάϊο του 1973 ήτοι τους Δ.Αποστολάκη, Κ.Κοκκινήδη, Δ.Χρηστάκη Γ.Παπαδόπουλο και Νίκο Στάππα.



Α. Κακαράς, αρχιπλοίαρχος (ε.α.) συγγραφέας


[1] Τα στοιχεία περιλαμβάνονται με λεπτομέρειες  στην τρίτομη έκδοση του Α. Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2006, και στηρίζονται στη διδακτορική διατριβή του ίδιου με θέμα «Οι Επαγγελματίες Στρατιωτικοί υπό Αυταρχικά Καθεστώτα»