Στο TVXS - Η πολύχρωμη αισιοδοξία της Μαρίας Σκουρολιάκου

Όταν σε ένα δοκίμιό μας παλαιότερα γράφαμε ότι η σύγχρονη κριτική λογοτεχνίας έχει υποπέσει στο εμπορικό παιχνίδι της πώλησης προϊόντων που διαχειρίζονται εκδότες βιβλίων και εκδότες εφημερίδων με συντελεστές δημοσιογράφους, αντί κριτικών που λατρεύουν και προσηλώνονται στη λογοτεχνία, κάποιοι έσπευσαν να διαφωνήσουν...

Η μεγαλύτερη τελικά απόδειξη ήταν η ανυπαρξία κριτικών κειμένων και παρουσιάσεων για μία ποιήτρια που διακρίθηκε σε πανελλήνιους διαγωνισμούς υψηλού -ανταγωνιστικού- επιπέδου. Προφανώς έπρεπε να αποκτήσει οικονομικές - δημόσιες το λέμε - σχέσεις με εφημερίδες των Αθηνών.

Γιατί τελικά η κριτική είναι αναγκαία προκειμένου να υποστηρίξει εκείνους τους καλλιτέχνες που αφιερώνονται στο Λόγο και καινοτομούν ενδυναμώνοντας την ίδια την Ποίηση. Ο κριτικός χρειάζεται προκειμένου να αντισταθμίσει το εμπόριο της πληροφορίας νέων εκδόσεων, υπογραμμίζοντας τις ανάγκες της ίδιας της Τέχνης. Αναζητά το καινοτόμο, το δημιουργικό και το διακρίνει από την κυριαρχία του τυχάρπαστου.

Η Μαρία Σκουρολιάκου εμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα το 1999 με το "αντίδωρο καρδιάς" (Λαμιακός Τύπος, με 2 επανεκδόσεις έκτοτε) για να ακολουθήσουν τα "δαχτυλικά αποτυπώματα" (2008, Γαβριηλίδης) και ο "ακάθιστος λόγος" (2008, Λαμιακός Τύπος). Διακρίθηκε από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών (α΄ βραβείο, 2006 και β΄ βραβείο Δελφικών Αγώνων, 2006) και από το αξιόλογο περιοδικό ΚΕΛΑΙΝΩ. Φέτος εκδόθηκε η τέταρτή της συλλογή "Χρώμα αύριο" (Λαμιακός Τύπος).

Η νέα ποιητική της συλλογή διαφέρει από την προηγούμενη. Νέο ύφος και νέο πνεύμα διαπνέει όλα τα τελευταία έργα. Ο "ακάθιστος λόγος" καινοτομεί με το συνειρμικό λυρισμό εισηγμένων θρησκευτικών λέξεων συνδέοντας τη λαϊκή-θρησκευτική παράδοση (ενίοτε και την αρχαιοελληνική) με το μεταμοντέρνο στοιχείο και τον κοινωνιοϋπαρξιακό προσανατολισμό.

Από τον τίτλο ακόμα, βέβαια, είναι εμφανής η επιρροή από θρησκευτικά και λατρευτικά στοιχεία που ενσωματώνονται δυναμικά στις συνθέσεις. Ωστόσο, η ποίησή της δεν είναι θρησκευτική. Το θρησκευτικό στοιχείο μετασχηματίζεται στην ποιητική της σε άροτρο που πασχίζει να φέρει την ευφορία στα άγονα χωράφια της σύγχρονης αναζήτησης.

Η θρησκευτική παράδοση λειτουργεί ως συνδετικός δεσμός που ενώνει τη σύγχρονη ποίηση με τη λαϊκή κουλτούρα, φέρνοντας ένα βήμα πιο κοντά την ποίηση στο κοινό, μέσα από τα κοινά βιώματα. Η λαϊκή κουλτούρα, εξάλλου, συνδέεται άρρηκτα με το θρησκευτικό στοιχείο. Έτσι, τούτο το τελευταίο προσφέρει πλούσια ποιητική τροφή... Δομείται έτσι ένα νέο εκφραστικό μέσο προκειμένου η ποιήτρια να εκθέσει τους δικούς της -σύγχρονους μα συνάμα με την ενεργητικότητα της διαχρονικότητας- προβληματισμούς. Άλλωστε, το θρησκευτικό στοιχείο διατηρεί μέσα από την αιώνων επιβίωση το δικό του ιδιαίτερο συναισθηματικό βάρος και δημιουργεί τους δικούς του συνειρμούς στον αναγνώστη και συντελεί με δυναμισμό στην εικονοπλασία. Με τη συμβολική του δύναμη, σε μια μεταμοντέρνα εκφραστική, γίνεται ένας άξονας μεταφοράς μηνυμάτων και εικόνων.

Είναι αναγκαίο να σημειώσουμε και την παρουσία αρχαιοελληνικών αναφορών. Συχνότατα μάλιστα είναι στις ίδιες συνθέσεις με χριστιανικούς συμβολισμούς... Μοιάζει σα να προσπαθεί η δημιουργός να συνδέσει ποιητικά την αρχαιοελληνική μυθολογία με τη χριστιανική παράδοση.

Η νεώτερη συλλογή, το "Χρώμα αύριο", εγκαταλείπει το προηγούμενο ύφος. Συνεχίζει τον πειραματισμό στη μορφή, το ύφος, τις λέξεις, τις εικόνες, τους συνειρμούς. Άλλωστε, η ποίηση η ίδια είναι ένας γλωσσικός πειραματισμός και τούτο εμφανώς το υλοποιεί η δημιουργός. Ένας πειραματισμός των λέξεων, της θέσης τους, της μελωδικότητας, του συναισθηματικού τους φορτίου και της εικονικής τους αναπαράστασης. Ένας πειραματισμός που μέσα από τη λεκτική λιτότητα, αναδύει έναν εκφραστικό πλούτο.

Ο ίδιος ο τίτλος, εξάλλου, προδιαθέτει ένα ποικιλόχρωμο ψηφιδωτό. Με άμεση αναφορά στο χρώμα και το μέλλον μας προετοιμάζει για την οπτική της ποιήτριας για το μέλλον  με την οποία αντιμετωπίζεται η ζωή. Ακόμα και η επιλογή των λέξεων προδιαθέτει για το ύφος των συνθέσεων. Δύο ουσιαστικά, άσχετα μεταξύ τους, ουδέτερα εκ των οποίων το δεύτερο άκλιτο, δημιουργούν έναν υπερρεαλιστικό, θα λέγαμε, και ασύντακτο τίτλο.

Η συλλογή απαρτίζεται από πεζές ποιητικές συνθέσεις μικρής και έργα μέσης έκτασης. Η ποικιλία στη μορφή δημιουργεί ένα ξεχωριστό ποιητικό μωσαϊκό που δίνει έμφαση στον πειραματισμό της ποιήτριας. Μορφικά οι συνθέσεις της είναι κεντραρισμένες, το ύφος γίνεται πιο λυρικό, πιο ώριμο, ενίοτε ελεγειακό. Ο λόγος της είναι πλουσιότερος, εγκαταλείπει προηγούμενες επιρροές (θρησκευτικές κι αρχαιοελληνικές) και το μήνυμα γίνεται αμεσότερο. Η εικονοπλασία, εντονότερη, εκχέει έναν ιριδωτό δυναμισμό, ενώ οι συνειρμοί άμεσοι κι εύπεπτοι πνευματικά την ενισχύουν.

Η συλλογή διακρίνεται σε δύο -αντιθετικών συναισθημάτων- ενότητες… Η πρώτη είναι πολύχρωμη, αισιόδοξη. Ξεχειλίζει από το δυναμισμό της ποιητικής έκφρασης. Εικόνες πλούσιες σε ανταύγειες προσπαθούν να αναστήσουν έναν θολό και σκοτεινό κόσμο (χρώμα αύριο, Αναστάσης, σώμα και αίμα, στο καταχείμωνο) μέσα από τα απλά και καθημερινά. Βέβαια, δεν εκλείπουν οι σκούρες αποχρώσεις (το όνομα του κόσμου, αιμορραγώ, λάμπουν) με εμφανείς κοινωνικές αναφορές. Οι συνθέσεις της Σκουρολιάκου με ένα πνεύμα αισιοδοξίας (χωρίς να παραβλέπουν τις μαύρες σκιές μιας κοινωνίας) φωτίζουν τη σκοτεινή ποίηση των καιρών μας... Και είναι αλήθεια ότι η αισιοδοξία σήμερα μας λείπει πολύ…

Το δεύτερο μέρος τιτλοφορείται "μωβ" και αναφέρεται στο χαμό… Στην ουσία είναι εξομολογητική ποίηση. Απαρτίζεται από συνθέσεις που συνδέονται με το θάνατο αγαπημένων προσώπων, τη μοναξιά, τον πόνο του ασθενούς. Είναι η μωβ οπτική της μοναξιάς και του πένθους. Εξάλλου, το μωβ αυτό συνδέεται με τους φόβους και τα καταπιεσμένα συναισθήματα, τη νοσταλγία, τη θλίψη και την κατάθλιψη.

Η ποιητική της Σκουρολιάκου είναι ένας εξαίρετος συνδυασμός λυρισμού, μεταφορικής χρήσης λέξεων με έμφαση στην εικόνα και άμεσου μηνύματος. Και αυτή ακριβώς είναι η ουσία της ποίησης σήμερα…

Κατά τον Τ. Έλιοτ «η ωριμότητα της λογοτεχνίας καθρεφτίζει την ωριμότητα της κοινωνίας που την παράγει». Στην πραγματικότητα θα λέγαμε εμείς πως η ποίηση ωριμάζει παράλληλα με τη γλώσσα, την πνευματική συγκρότηση της κοινωνίας να εκφράσει καλλιτεχνικά τα βιώματά της, την ωριμότητα του πειραματισμού στη φόρμα. Δεν είναι τυχαία, λοιπόν, η «ξαφνική», απρόβλεπτη από την κριτική, εμφάνιση τόσων αξιόλογων ποιητών σε περιόδους κρίσεις. Η ωρίμανση των καλλιτεχνικών συνθηκών σε συνδυασμό με τις κοινωνικές εξελίξεις εκφράστηκαν με τη δυναμική παρουσία αξιόλογων ποιητών που λειτουργούν ως η συνείδηση της κοινωνίας που ζουν.

Και η Μαρία Σκουρολιάκου είναι η τρανή απόδειξη μίας κοινωνίας ώριμης που αφομοιώνει τους γλωσσικούς πειραματισμούς της ποίησης με αισιοδοξία.

το βιβλίο

* Κατεβάστε τη νέα ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη, «κατάστιχα» από την cosmotebooks ή από το myebooks.gr

Δήμος Χλωπτσιούδης

http://tvxs.gr/