Εν Δραχμανίω 1906 - ΛΕΙΜΩΝΑΡΙΟΝ ΕΛΑΤΕΙΑΣ

ΛΕΙΜΩΝΑΡΙΟΝ ΕΛΑΤΕΙΑΣ

Γράφει ο Παναγιώτης Γεωργ. Δημάκης

Υπεύθυνος Ιστ. Αρχείου Δήμου Ελατείας

Εν Δραχμανίω 1906¹…

H

 Δεκαετία του 1900-1910, είναι η δεκαετία που η πατρίδα ανα­συντάσσεται μετά τον ατυχή πόλεμο του 97΄, την χρεοκοπία Τρικούπη το 1893², την μεγάλη μετα­νάστευση πέραν του Ατλαντικού. Το Έθνος δείχνει τις αντοχές του, ανανεωτικοί άνεμοι διασχίζουν τα νέφη της μεμψιμοιρίας και της αντιπαράθεσης. Έρχεται η ώρα της Ελληνικής εξόρμησης, για την μεγαλειώδη εποποιΐα του 1912-1913 που θεμελιώνει τη σημερινή Ελλάδα και εκπληρώνει όνειρα και αγώνες αιώνων. Αγρότες και ποιμένες οργανωμένοι σε παραδοσιακές οικο­γένειες,  ελάχιστοι η λίγοι αστοί, ενα­πομείναντες κοτσα­μπάσηδες και μη, που συγκροτούσαν έναν δίβουλο, διχασμένο κόσμο, ανασυντάσ­σονται σε μία δύναμη τρομακτική που ανάτρεψε μια Αυτοκρατο­ρία, αλλά και να τιμωρήσουν επιλήσμονες συμμάχους, που προσπάθησαν να αρ­πάξουν, σαν λάφυρα, τμήματα του ζωτικού πανάρχαιου ελληνικού χώρου. Mία διασωθείσα φωτογραφία αγνώστου φωτογράφου, τραβηγμένη στο 1906, είναι o οδηγητικός μίτος που μας οδηγεί, σ’ ένα κόσμο ήδη μακρινό,

όπως φαίνεται, που μας επιτρέπει όμως να ιχνηλατούμε την μικρή ιστορία του τόπου μας σε παρόντα χρόνο. Με την διάσωση και συγκέντρωση δεδομένων, μέσα από λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής, την εικόνα, μιας μικρής αγροτικής κοινωνίας, των προγονικών μας εστιών, φυσικά μακριά και πέρα από σχοινισμούς της εντοπιότητας.

Εδώ απεικονίζεται μία οικογένεια, με κατιούσα σειρά, όπου μπορούμε εύκολα, να αναγνωρίσουμε την κεντρική μορφή, την μεγάλη Μητέρα, μία αληθινή αγροτέρα Μητέρα, με επιβλητικό όγκο και εμφάνιση, που φέρει ως επικεφαλής κάλυμμα πόλο*, το πανάρχαιο ελληνικό ηγεμονικό διακριτικό. Καθήμενη ηγεμονικά στο κέντρο, να περιστοιχίζεται από την νύφη και τα εγγόνια της που βλαστάνουν γύρω της. Η προσεκτική ανάγνωση των ενδυματολογικών τύπων, μας καθορίζει και την εξέλιξη, στην ενδυμασία, ιδίως των παιδιών, όπου διακρίνεται με σαφήνεια, το πέρασμα στην νέα ενδυματολογική εμφάνιση. Ήδη αυτό προοιωνίζει το πέρασμα στην νέα εποχή, όπου βραδέως, μαζί με πολλά άλλα όπως στα θεατρικά έργα, τα πρόσωπα όπως οι ηθοποιοί, αποσύρονται, ακολουθώντας τον λεγόμενο «συρμό». Η νύφη φέρει την πλήρη τοπική ενδυμασία, με το τσεμπέρι** ενώ έχουν διασωθεί και τα κοσμήματα της ζώνης (Φωτό2). Μία αγροτική οικογένεια αποτυπώνεται με σαφήνεια, στην ρέουσα διάσταση του χρόνου. Παρέχει δε την ευκαιρία, να αρθούμε άνω, στην σημερινή δυσμενή οικονομική συγκυρία, το σημερινό μίζερο και ζοφερό παρόν, όπου ο κοινωνικός περίγυρος μεταβάλλεται χάνοντας υλικά αλλά και ηθικά κεκτημένα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν συνεχείς αντιδικίες και αντιπαραθέσεις, με προκλητική σκληρότητα και επιθετικότητα. Η ανάγνωση της φευγαλέας στιγμής  όπου τα πρόσωπα σε ατενίζουν από το βαθύ παρελθόν, μπορούν να μιλούν, με το βλέμμα, είναι διαθέσιμα για θεατές τέτοιων μυστικών θεάσεων αφού εισχωρούν στα ανεξερεύνητα  διαμερίσματα των νευροσυναπτικών συνδέσεων του εγκεφάλου, εμφανίζονται δε μόνο στους ονειροβάτες. Πέραν τούτων αυτός ο πίνακας, που έχει εξαφανιστεί, από την σημερινή πραγματικότητα, είναι ένα τεκμήριο ιστορικό, απαράμιλλης αισθητικής, που μας επιτρέπει να δούμε ένα μέρος των κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών, όπως προκύπτουν, από τις υπαινικτικές λεπτομέρειες, την στάση των προσώπων που απεικονίζονται, τα ενδύματα, την ατμόσφαιρα που αποπνέει ενώ συγχρόνως διατηρεί ένα σύνολο, πολιτισμικών στοιχείων, που δεν σου κρύβουν, αλλά σου αποκαλύπτουν τη διαχρονικές αξίες, που προστίθενται στο γνωσιακό  απόθεμα, σ’ όσους αρέσκονται να πλοηγούνται σε ονειρικά πεδία.

                                                                    

Διαχρονική ακολουθία Αρχαίων Ελληνικών κεφαλοδέσμων

1. Νεολιθικό ειδώλιο από την Θεσσαλία με σχηματοποιημένο πόλο (Αρχ. Μουσ. Βόλου) 2. Νεολιθικό ειδώλιο από το Δραχμάνι με υπερύψωση μετώπου, που υποδηλώνει πόλο (Αρχ. Συλλ. Ελατείας) 3. Κεφαλή Ήρας με πόλο (Αρχ. Μουσ. Ολυμπίας) 4. Πινάκιο - Η θεά της γεωργίας Άρτεμις φέρουσα πόλο (Αρχ. Μουσ. Αθηνών Inv. 357 link 1998)  5. Πήλινο ειδώλιο γυναίκας με πόλο (Αρχ. Μουσ. Χαιρώνειας)

1. ΔΡΑΧΜΑΝΙΟΝ. Η σημερινή Ελάτεια. Ορίστηκε ως η πρωτεύουσα του Δήμου Ελατείας με το ΒΔ της 8^ης Απρ. (20) 1835. Το Δραχμάνι μετονομάστηκε σε Ελάτεια με το ΒΔ 30 Αυγ. 1865 (ΦΕΚ 44).

2. Ο τότε Πρωθυπουργός Χ. Τρικούπης, μέσα στην γενική παραζάλη της οικονομικής χρεωκοπίας, στάθηκε όρθιος και με τα λόγια αυτά που είναι και γραμμένα στην βάση του ανδριάντα του στην παλαιά Βουλή «Η Ελλάς προώρισται να ζήσει και θα ζήσει», αντάξια ενός Ρουμελιώτη, κατόρθωσε, να εμφυσήσει αυτοπεποίθηση και πίστη στο μέλλον του τόπου.

* Πόλος, κίδαρις, ασιατικό κυλινδρικό κάλυμμα κεφαλής, Περσικής προελεύσεως. Ο πόλος υποδηλώνει συνήθως μία θεϊκή μορφή.

** Cibir, τσεμπέρι, φακιόλιον, μπόλια γυναικείος κεφαλόδεσμος.