ΛΑΚΚΕΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ, ΕΝΑ ΛΙΜΝΙΟ ΣΤΟ ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ. Του Παναγιώτη Δημάκη

Το μαγικό Καλλίδρομον Όρος, ορίζει και χωρίζει, τήν νότια και τήν βόρεια Ελλάδα, σάν μία συνεχής οχυρωματική γραμμή, μεταξύ τής Οίτης και τών απολήξεων τής Κνημίδας, ....

πού βυθίζονται στον Ευβοϊκό κόλπο, ενισχυμένης, με πυκνά, αδιαπέραστα δάση, βαθιές χαραδρώσεις, κρημνώδη εξάρματα, πού δημιουργούσαν, έναν προστατευτικό οχυρωματικό πλαίσιο, πού κατόρθωσαν βέβαια, πολλές φορές, να διασπάσουν οι επιδρομείς, όπως είναι γνωστό από τήν αρχαία και νεώτερη ιστορία. 

Ο βράχος- απολι¬θω¬μένος λύκος, πού αναφέρει ο Αντώνιος Λιβεράλης, στα σύνορα Φωκίδας- Επικνημίδιας Λοκρίδος, σχετικά με τα κοπάδια τού Πηλέα, πού κατασπάραξε, σταλμένος από τήν Ψαμάθη ( μυθ. Νηρηίδα, μητέρα τού Φώκου Γενάρχη των Φωκέων) είναι ένας διδακτικός μύθος, πού διαπερνά τις χρονικές περιόδους και τα πολεμικά χρονικά και μεταφέρει, στήν αλληλουχία τών γενεών, τήν μακρινή βοή ιστορικών γεγονότων. Όμως το Καλλίδρομον όρος, υπήρξε και η τροφοδοτική αρτηρία, εμπορίου και ανταλλαγής ιδεών και πολιτιστικών δεδομένων, Βορρά- Νότου, κυρίως με την μεγάλη βασιλική οδό, πού το έτεμνε, Λαρίσης- Φαλάρων -Θερμοπυλών- Ελατείας- Θηβών-Αθηνών. Χωρίς να παραλείπονται οι μικρότερες δίοδοι και μονοπάτια, περάσματα και Κλεισούρες, πού αυλακώνουν και κατακερματίζουν τις ραδινές καμπύλες, τού μυθικού βουνού. 

Όμως αυτά και άλλα, συνδέουν το μαγικό βουνό, με τούς τοπικούς μύθους και αφηγήματα τών Φωκέων, πού αποζούσαν, με " σκανδαλώδη πλούτο ", χάρις στήν υδροφορία, τήν πλούσια νομή και τα δάση, αλλά και το κλίμα, πού ήταν ευνοϊκό και δοτικό, στις πεδινές, αλλά και στις ημιορεινές παρειές, στις καλλιέργειες δημητριακών καί οσπρίων, πού συνεχίζονται αδιακόπως και αδιαλείπτως, μέχρι σήμερα. 

Όπως και η σκιά, τόσων σημαντικών ιστορικών γεγονότων, πού δίνουν υλικό σε ατελείωτες έρευνες και μελέτες, αφού επηρέασαν βαθιά τήν εξέλιξη και τήν ζωή τού αρχαίου, αλλά και νεώτερου κόσμου, μέχρι σήμερα. 

Η Έλάτεια ορίζει, βόρεια-ανατολικά, από το Καλλίδρομον όρος, τον Σβαρνιά, μέχρι τήν Τσούκα και τα υψώματα τού Κασίδη, για να αναφερθούμε ενδεικτικά μόνο, φωτο στον χάρτη 1.Οι οριζόντιες, στήν πλευρά τής κοιλάδας τού Κηφισού, δίοδοι, σε χρήση και σήμερα, πού περιγράφονται, από πολλούς περιηγητές, οι δρόμοι τού Αλατιού και τών ανταλλαγών, Βιτρινίτζας ή Ιτεας-Σαλώνων- Γραβιάς-Πόλογου- Τουρκοχωρίου- Σουλέμπεη, αφού στριφογυρίσουν, στούς καμπύλους και χαμηλούς λόφους, Αραπ'-Χασάνη, Β'δίσματα ( βυθίσματα ), Λίθο, Ρουπακιές, οδηγούν στο Δραχμάνι κι από εκεί ανατολικά, στα Λεύτα και στήν Βαρβαρόστρατα- Τουρκο ρεμα -Σταυρό...για να θυμηθούμε, επί τή ευκαιρία, τα κληροδοτημένα προγονικά τοπωνύμια και τοπόσημα, πού ήδη θολώνουν και ξεχνιούνται... Άν η θεωρία τού Όρους είναι αυτή, ορατή και αξιοθαύμαστη, ώς υδαταποθήκη, πού υποστηρίζει τήν βιοποικιλότητα μίας μοναδικής βλάστησης, υπάρχει και η αόρατη πλευρά, τών διεργασιών, πού συντελούνται στα έγκατα τού βουνού, πού οι Φωκείς γνώριζαν και απέδιδαν στον Ποσειδώνα

 (φωτό 2), Θεό τών υπογείων υδάτων, τών σεισμών και συναφών δραστηριοτήτων, μάλιστα η Ελάτεια έκοψε σχετικό νόμισμα, αφού η ενέργεια πού διέφευγε, είτε με μορφή θερμοπηγών ανατολικά, αλλά και κατακρημνίσεων, καταβυθίσεων, δημιουργία δολινών και λιμνίων, σεισμών, σπηλαίων και επιφανειακών, εδαφικών αναταράξεων, ανησυχούσαν διαχρονικά και προβλημάτιζαν τούς κατοίκους. Όταν η φετινή Άνοιξη, κατέφθασε φωτεινή, χλωρή και κάλυψε τις ευλογημένες πλαγιές, είπα και γω, να δώ αυτό, το αναγεννώμενο θαύμα και τον χαμένο καιρό, τών παιδικών μου χρόνων...με τήν ευγενική αρωγή φίλου, πού διέθετε όχημα, κατάλληλο για διαδρομές εκτός δρόμου, μάλιστα σε ανακατασκευασμένα μονοπάτια, αρμακάδες, ομογενοποιήσεις τής αρόσιμης γής, μέσα σε μία θάλασσα σταριών, θρασεμένων από τα λιπάσματα, με το όχημα λικνιζόμενο στις βαθιές αυλακώσεις, πήραμε τον αρχαίο βόρειο δρόμο, πρός τις Λάκκες- Καστράκι-Μακριά Ράχη. Στο ριζό τού βράχου, είχαμε τότε κάποια χωραφάκια, προίκα τής μητέρας μου, πολύτιμα κάποτε, στήν Κατοχή, μάς κράτησαν στήν ζωή και αυτό κράτησα στήν μνήμη μου, καθώς και τούς θεριστάδες, σε μία κυματιστή γραμμή, να κόβουν τα χερόβολα, από το "Μανολόι"1, να δένουν με την βρούλη² γονατίζοντας, τα δεμάτια, να τα φορτώνουν στα ζά και εγώ να τα οδηγώ στα Κατ' Αλώνια Δραχμανίου, περνώντας από το στένωμα, τής Παλιοκατούνας, και τα τρία Σκίσματα με τον τάφο τής Πριγκίπισσας. Μέχρι τότε έμενε και λίγος χρόνος, για έρευνα, γιά φωλιές πουλιών, για παρατηρήσεις στα δρομολόγια τών μυρμηγκιών, από τον κορμό τής Αγκορτσιάς στο κρεμασμένο τράστο, με το λιτό προσφαΐ και το λαχάνιασμα, τής γκουστέρας, κοντά στήν φ'τσέλα³ με το νερό.

 Μερικές φορές κατέβαινα χαμηλότερα, στήν Λούτσα, Luẑa, έτσι ονομαζόταν το λιμνίο (φωτό 2), τού θέματος μας, αγνώστου βάθους, μικρής περιμέτρου, πού κρατούσε πάντα νερό, από μία μικρή πηγή Β.Α. ίσως και από τα βάθη της. Νερόφιδα ξετύλιγαν τις σπείρες των, βατράχια, νεροχελώνες και άλλα πλάσματα, πού ζούσαν βαθύτερα αόρατα, ήταν η ορατή πανίδα και πυκνά υδρόχαρα φυτά στον περίγυρο, εμπόδιζαν τήν προσέγγιση και παρατήρηση, όπως και σήμερα. Νομίζω ό,τι το λιμνίο αυτό, προϊόν τής εσωτερικής διεργασίας, τών εγκάτων τού Όρους και τών προβούνων του, δεν έχει καταγραφεί και λόγω θέσεως, αλλά και δυσκολιών πρόσβασης. 

Η ερημοποίηση τού τοπίου, λόγω τής εγκατάλειψης, τής κτηνοτροφικής δραστηριότητος, όπως και τής μηχανοκαλλιέργειας πού απαιτεί λιγότερο χρόνο, μάς απομακρύνει ταχύτερα, από τήν γή αυτή και οι υπάρχουσες, έστω ατελείς πληροφορίες πρέπει να καταγραφούν. Αργότερα δε να συμπληρωθούν με τήν υποτείνουσα τού αινιγματικου τριγώνου....

1. Μανολόι ποικιλία σταριού
2. Βρούλη. Δεματικό πλεξούδα από στελέχη βρίζας ή σίκαλης
3. Φ’ τσέλα (Βουτσέλα) ξύλινο δοχείο νερού