ΤΟ ΠΑΡΔΑΛΟ ΚΑΤΣΙΚΙ, Ο ΠΕΡΙΔΡΟΜΟΣ, Η ΜΑΡΜΑΓΚΑ: ΦΡΑΣΕΙΣ ΛΑΪΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥΣ

Παρουσιάζει:  ο Βίκτωρ Σαμπώ

Θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι: 

το παρδαλό κατσίκι αποτελούσε σύμβολο στις γελοιογραφίες του σκιτσογράφου Φωκίωνα Δημητριάδη με αφετηρία την 3η Ιουνίου του 1946......

Τότε δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά μια γελοιογραφία που σατίριζε το «κάζο» του Υφυπουργού των Εξωτερικών Φ. Δραγούμη.

Επιστρέφοντας από ένα σημαντικό ταξίδι στην Γαλλία υποσχέθηκε να ανακοινώσει στην Βουλή ένα σημαντικό για την χώρα γεγονός. Κάποιοι πίστευαν πως ήταν η προσάρτηση της Δωδεκανήσου και άλλοι της Βορείου Ηπείρου ή της Κύπρου.

Αυτός όμως ανακοίνωσε περιχαρής ότι ενώ ήταν στο Παρίσι, τον πλησίασε κάποιος ομογενής, ο οποίος είχε βρει τους παλαιοβιβλιοπώλες της αριστερής όχθης του Σηκουάνα, το πρωτότυπο του Συντάγματος του 1911 με τις υπογραφές του βασιλέως Γεωργίου και του Βενιζέλου, και χάριζε το εύρημά του στην εθνική αντιπροσωπεία.

Ο πρόεδρος της Βουλής όμως ανακοίνωσε πως το πρωτότυπο του Συντάγματος φυλάσσεται σε ειδικό χρηματοκιβώτιο της Βουλής, επομένως το έγγραφο που είχε ανακαλύψει ήταν απλώς αντίγραφο! Τότε ολόκληρη η Βουλή ξέσπασε σε γέλια και έδωσε την αφορμή να γεννηθεί η φράση «θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι» για κάθε θέαμα ή γεγονός που προκαλεί έντονο γέλιο.

Περίδρομος να σε κόψει: 

περίδρομος σημαίνει στα Αρχαία μια κυκλική διαδρομή, το δρομάκι που περιβάλλει ένα οικοδόμημα (περί+ δρόμος) . Αν εξετάσουμε τη φράση από τη σκοπιά της ιατρικής , τότε προέρχεται ετυμολογικά από τη πρόθεση «περί» και το ουσιαστικό «δέρμος»(δέρμα).

Δηλώνει μια πάθηση σαν φλεγμονή, στο δάκτυλο του ποδιού και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή γύρω από το νύχι. Αν αυτός ο πολύ έντονος πόνος μεταφερθεί από το πόδι στη κοιλιά, τότε σημαίνει τον ιδιαίτερα έντονο κολικό πόνο στο στομάχι , ο οποίος οφείλεται στο πολύ φαγητό. Με την φράση λοιπόν «περίδρομος να σε κόψει» ουσιαστικά ευχόμαστε σε κάποιον να υποφέρει από πόνους στην κοιλιά ,τόσο που να μην μπορεί να μιλήσει.
Θα σε φάει η μαρμάγκα: 

όταν θέλουμε να απειλήσουμε κάποιον ότι θα εξαφανιστεί και θα ξεχαστεί, λέμε πως «θα σε φάει η μαρμάγκα». Μαρμάγκα είναι ένα είδος δηλητηριώδους αράχνης, η οποία αιχμαλωτίζει και εξαφανίζει τα θύματά της χωρίς να αφήνουν πίσω τους κανένα σημάδι. Από την αράχνη αυτή έχει την αρχή της και η συγκεκριμένη έκφραση.

Το μαμμόθρεφτο: 

μάμμη στα αρχαία ελληνικά ήταν η γιαγιά ,οπότε μαμμόθρεφτο θεωρούνταν το παιδί που μεγάλωνε με την φροντίδα της γιαγιάς του ,της δεύτερης μητέρας του δηλαδή. Και επειδή οι γιαγιάδες ως γνωστόν δεν χαλάνε χατίρι στα εγγόνια τους, η λέξη απέκτησε την σημασία του παιδιού που έχει ανατραφεί με πολλές φροντίδες και περιποιήσεις, του καλομαθημένου, του παραχαϊδεμένου.
Θα σε κάνω τ’ αλατιού:

η φράση αυτή βγήκε από τον τρόπο που γίνονται οι σαρδέλες και γενικά όλα τα ψάρια, όταν παστώνονται με αλάτι. Ζαρώνουν και χάνουν την όμορφη εμφάνισή τους. Έτσι λοιπόν με την έκφραση δηλώνεται ότι κάποιος θα δείρει κάποιον και θα τον κάνει να έχει την μορφή του ψαριού μέσα στ’ αλάτι.
Τα φόρτωσε στον κόκορα: 

οι αρχαίοι είχαν και αυτοί τα τυχερά τους παιχνίδια. Ένα από αυτά ήταν οι κοκορομαχίες. Συγκεκριμένα έβαζαν δύο γυμνασμένα κοκόρια να μαλώσουν και άρχιζαν τα στοιχήματα για το ποιος κόκορας θα νικούσε. Έτσι πάνω στα κοκόρια στοιχηματίζοντας, κρεμούσαν πολλές φορές τα χρήματα τους αλλά και ολόκληρες περιουσίες. Από τα αρχαία λοιπόν χρόνια και από τις κοκορομαχίες, μας έμεινε και η φράση «τα φόρτωσε στον κόκορα », που σημαίνει πως εγκαταλείπουμε κάθε προσπάθεια και αφήνουμε τα πράγματα να εξελιχθούν όπως έρθουν. Με λίγα λόγια αδιαφορούμε.

Αυγά σου καθαρίζουν: 

η φράση αυτή έχει τις ρίζες της στην Ρωμαϊκή εποχή. Μια φορά τον χρόνο, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν (για να τιμήσουν την Αφροδίτη και τον Διόνυσο) μ’ έναν πολύ παράξενο τρόπο: κάθε 15 Μαΐου, έβγαινε ο λαός στις πλατείες κι άρχιζε έναν «πόλεμο» με αβγά μελάτα! . Ο κόσμος δε, το απολάμβανε γελώντας ακατάπαυστα. Στη γιορτή αυτή μπορούσαν να πάρουν μέρος οι πάντες. Γι' αυτό και έβλεπε κανείς μέσα στο πλήθος πολλές φορές και τον ίδιο τον αυτοκράτορα.

Παρόλο που ο αβγοπόλεμος διαρκούσε μία μέρα, οι Ρωμαίοι εξακολουθούσαν για αρκετές βδομάδες να γελούν μόνο και μόνο επειδή θυμόντουσαν το αστείο θέαμα. Γι' αυτό και όταν αναφέρουμε τον όρο, αναφερόμαστε σε κάποιον που κατά τη γνώμη μας, γελάει αναίτια.
Κατά φωνή και ο γάιδαρος: 

στα αρχαία χρόνια ο γάιδαρος ήταν ιερό ζώο και θεωρούνταν σύμβολο πολλών αρετών. Σε περίπτωση μάλιστα που μούγκριζε πριν από μια μάχη, νόμιζαν ότι είναι σημάδι των θεών, που τους άνοιγε τον δρόμο για τη νίκη. Τον 4ο αιώνα π.Χ. οι Μακεδόνες με τον βασιλιά Φίλιππο κινήθηκαν εναντίον της Αθήνας.

Ο Φωκίωνας, αρχηγός του αθηναϊκού στόλου, λόγω της αριθμητικής υπεροχής των Μακεδόνων, δεν ήταν και τόσο βέβαιος για το αποτέλεσμα της μάχης. Αποφάσισε να αναβάλει για μερικές μέρες την μάχη, ώσπου να φθάσουν οι ενισχύσεις που του είχαν υποσχεθεί οι Αθηναίοι. Πριν όμως προλάβει να διατάξει υποχώρηση, άκουσε ξαφνικά το μουγκρητό ενός γαϊδάρου από το στρατόπεδό του. «Κατά φωνή κι ο γάιδαρος», είπε γεμάτος ενθουσιασμό ο Φωκίωνας.

Αμέσως διέταξε ν' αρχίσει η επίθεση, με την οποία νίκησε τους Μακεδόνες, αναγκάζοντας τους σε υποχώρηση. Από τότε έμεινε η φράση την οποία σήμερα την χρησιμοποιούμε συχνά, όταν βλέπουμε απροσδόκητα κάποιο φίλο ή γνωστό μας.

Ο σπαγκοραμμένος: 

σπάγκος ή σπαγκοραμμένος είναι ο φιλάργυρος, ο τσιγκούνης. Η λέξη σπάγκος είναι ιταλική και σήμαινε αρχικά τα μακρόστενα λεπτά μακαρόνια και αργότερα τον αδύνατο, τον ψιλό. Γνωρίζουμε πως οι μεταξωτές κλωστές είναι καλές, όπως επίσης και οι λινές, οι χρυσοκέντητες κτλ. Εκείνες που δεν έχουν αξία είναι οι κατασκευασμένες από σπάγκο. Το ύφασμα, λοιπόν, που θα ραφτεί με σπάγκο, θα είναι πολύ φτηνό και επειδή το φτηνό πράγμα το προτιμά ο τσιγκούνης, γι αυτό η λέξη σπαγκοραμμένος ταυτίστηκε με την έννοια της φιλαργυρίας.

Κάποιος φούρνος θα γκρεμίστηκε: 

παλιότερα, κάθε σπίτι στα χωριά είχε το δικό του φούρνο. Πολλές φορές μάλιστα μετρούσαν τα σπίτια με τους φούρνους, επειδή κάθε σπίτι είχε και από έναν για να ψήνει το ψωμί της ημέρας. Όταν λοιπόν πέθαινε ο άντρας και αρχηγός της οικογένειας, οι συγχωριανοί του έλεγαν πως «γκρέμισε ο φούρνος του», εννοώντας με την φράση αυτή ότι το σπίτι γκρεμίστηκε, χάθηκε.

Με το πέρασμα των χρόνων, και με τον ερχομό του τηλεφώνου, όταν κάποιος απεβίωνε, το νέο κυκλοφορούσε όχι μόνο από στόμα σε στόμα, αλλά και μέσω τηλεφώνου. Συνήθως ένα κοντινό πρόσωπο αναλάμβανε την υποχρέωση να τους ειδοποιήσει όλους, ακόμα κι αν δεν έχει τακτικές επαφές μαζί τους. Έτσι, όταν κάποιος επικοινωνούσε μετά από πολύ καιρό έμεινε η έκφραση: «Που χάθηκες; Κάποιος φούρνος θα γκρεμίστηκε». Πλέον σήμερα χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα σπάνιο ή απρόσμενο γεγονός.
Πέθανε στην ψάθα: 

αν και στο Βυζάντιο υπήρχαν πολλά πλούτη η Κωνσταντινούπολη είχε πολλές φτωχές συνοικίες. Η χειρότερη συνοικία ήταν η Μπάρα, που την κατοικούσαν αποκλειστικά εταίρες και άποροι υποφέροντας από την φτώχεια και την ανέχεια. Δεν είχαν δει καν στη ζωή τους κρεβάτι και κοιμόντουσαν πάνω σε ψάθες, που τις έφτιαχναν οι ίδιοι .Πάνω σε αυτές τους έβρισκε και ο θάνατος από τις στερήσεις και την ασιτία. Έτσι η έκφραση «πέθανε στην ψάθα» αναφέρεται σήμερα για κάποιον που πεθαίνει πολύ φτωχός.
Τα ίδια Παντελάκη μου τα ίδια Παντελή μου: 

ο Παντελής Αστραπογιαννάκης ήταν Κρητικός. Όταν οι Ενετοί κυρίεψαν τη Μεγαλόνησο, πήρε τα βουνά μαζί με μερικούς τολμηρούς συμπατριώτες του. Από εκεί κατέβαιναν τις νύχτες και χτυπούσαν τους κατακτητές μέσα στα κάστρα τους.

Για να δίνει, ωστόσο κουράγιο στους νησιώτες, τους υποσχόταν ότι θα ελευθέρωναν γρήγορα την Κρήτη. Ο καιρός όμως περνούσε και η κατάσταση του νησιού αντί να καλυτερεύει, χειροτέρευε. Οι Κρητικοί άρχισαν να απελπίζονται.

Μα ο Αστραπογιαννάκης δεν έχανε το θάρρος του, εξακολουθούσε να τους δίνει ελπίδες για σύντομη απελευθέρωση. Οι συμπατριώτες του, όμως δεν τον πίστευαν πια. Όταν λοιπόν πήγαινε να τους μιλήσει, όλοι μαζί του έλεγαν : «ξέρουμε τι θα πεις. Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου.»