Κάλλιο: Το πετρόχτιστο χωριό που βρίσκεται στον βυθό της λίμνης Μόρνου στη Φωκίδα

Το Κάλλιο είναι χωριό του νομού Φωκίδας του δήμου Λιδορικίου. Το χωριό βρισκόταν αρχικά στον χώρο, στον οποίο δημιουργήθηκε το 1980 η τεχνητή λίμνη που προέκυψε από τη κατασκευή του φράγματος του Μόρνου. ......

Για τον λόγο αυτό το χωριό μεταφέρθηκε σε άλλη θέση πάνω από τις όχθες της λίμνης ενώ ο παλιός οικισμός καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης. Κάθε φορά που η στάθμη της λίμνης κατεβαίνει λόγω ξηρασίας αποκαλύπτεται μέρος του χωριού.

Το Κάλλιο στο παρελθόν είχε Σλαβική ονομασία. Ονομαζόταν Βελούχοβο, ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1916 οπότε και μετονομάστηκε σε Κάλλιο.

Το νέο όνομα το πήρε από παρακείμενη αρχαία πόλη.

Το χωριό έχει πληθυσμό 63 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011.

Στην αρχαιότητα το Κάλλιον ή αρχαία Καλλίπολις βρισκόταν ΒΔ του Λιδορικίου, στη θέση “Στενό”, ότου μεταγενέστερα κτίστηκε το κάστρο του Βελούχοβου.

Ο Θουκυδίδης  αναφέρεται στους Καλλιείς, προσδιορίζοντάς τους ως το ανατολικότερο μέρος της αιτωλικής φυλής των Οφιονέων. Δεν αποκλείεται το Κάλλιον να αποτέλεσε διοικητικό κέντρο όλων των Οφιονέων, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία και του Στέφανου Βυζάντιου (που ονομάζει την πόλη Σόλλιον και Φάκιον).

Στην ελληνιστική περίοδο, σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, η πόλη ονομαζόταν Καλλίπολις. Παρότι σώζονται ίχνη κατοίκησης από τα Γεωμετρικά χρόνια, το Κάλλιον κατοικήθηκε οργανωμένα από τον 4ο αιώνα π.Χ. Η άνθισή της συνδέεται ενδεχομένως με την ανάπτυξη της Αιτωλικής Συμπολιτείας.

Βρισκόταν σε ιδιαίτερα στρατηγική θέση και ίσως γι' αυτό υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή του κατά την επέλαση των Γαλατών το 279 π.Χ.

Κατόπιν της εκστρατείας των Γαλατών, η πόλη ανοικοδομήθηκε εκ νέου. Αρκετοί Καλλιπολίτες, όπως προκύπτει από τα επιγραφικά δεδομένα, αναρριχήθηκαν σε αξιώματα της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Επίσης, οι ανασκαφές αποκάλυψαν μια πόλη ακμάζουσα, με πολιτειακή οργάνωση, ιερά και οικονομική άνθιση. Οι κάτοικοι όμως φαίνεται ότι ενεπλάκησαν ενεργά στις πολιτικές διαμάχες του 2ου αι. π.Χ. σχετικά με την θέση που έπρεπε να πάρουν ως προς τους Ρωμαίους.

Μετά τη μάχη της Πύδνας (167 π.Χ.) φαίνεται πως το Κάλλιον καταστρέφεται από πυρκαγιά, που οφειλόταν ενδεχομένως σε εμπρησμό. Τον 9ο αιώνα μ.Χ. αναφέρεται ως έδρα του επισκόπου το Λιδορίκι, που διαδέχθηκε το Κάλλιο ως διοικητικό κέντρο της ορεινής Δωρίδας. Τον 14ο και 15ο μ.Χ αιώνα αναφέρεται μόνο το κάστρο του Λιδορικίου, που μάλλον ταυτίζεται με τα μεσαιωνικά ερείπια των κτηρίων και της οχύρωσης, που σώζονται στη θέσΑφού ανασκάφηκαν συστηματικά στο διάστημα 1977-1979 από τον καθ. Π. Θέμελη, τα δημόσια κτίσματα της πόλης και τα νεκροταφεία έχουν κατακλυσθεί από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου.

Αποκαλύφθηκαν ωστόσο ο οχυρωματικός περίβολος, τα ιερά της Δήμητρας και της Κόρης και πιθανόν της Ειλειθυίας ή της Αρτέμιδας Ειλειθυίας, το βουλευτήριο, η αγορά, το θέατρο και οι νεκροπόλεις.

Στην περίφημη “Οικία του αρχείου” ανακαλύφθηκαν περί τα 600 πήλινα σφραγίσματα. Αρκετά από τα κινητά ευρήματα εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή Λιδορικίου, ενώ κάποια έχουν μεταφερθεί και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας η της αρχαίας ακρόπολης.

Από την wikipedia