Ε Λ Α Τ Ε Ι Α . ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1945

Παναγιώτης Δημάκης

Μία ξεχασμένη ευχαριστήρια επιστολή, πού διαφύλαξε η πρόνοια, τής οικογένειας και ο αγαπητός συμπολίτης μας Στάθης Κυριαζή Μπάσιου μάς επαναφέρει, στα πέτρινα χρόνια τού εμφυλίου και τών δεινών της πατρίδος, τότε πού αγκομαχούσε, να σταθεί όρθια, κοντά στούς Συμμάχους νικητές τού πολέμου, διεκδικώντας το δίκαιο μερίδιο της, πού δεν έλαβε όμως ποτέ, σύμφωνα με την παροιμία, "στον αγώνα μαζί, στην μοιρασιά χώρια".......

Δυστυχώς, η φθονερή αρχαία θεότητα, η Άτη*, παραμονεύει όπως πάντα, στις μεγάλες στιγμές τού Ελληνισμού, την κρίσιμη στιγμή, να εκτελέσει το ανόσιο έργο της, καθορίζοντας την μοίρα τών Ελλήνων, υπαγορεύοντας τις λανθασμένες αποφάσεις και υπολογισμούς, με την ύπουλη παρότρυνση και τών θεωρούμενων " φίλων ασπόνδων " , Συμμάχων, ελλείψει βέβαια δικού μας κεντρικού ελέγχου και τής ακυβερνησίας, με αποτέλεσμα οι Άγγλοι, με τις ετοιμοπόλεμες, οργανωμένες δυνάμεις, να αναλάβουν τον έλεγχο, και να μας στερήσουν τα κεκτημένα. Παρ' ολιγον μάλιστα, να χαθούν όλα, μέσα στην δίνη των παθών, όπου σκοτώνονται αδέλφια, πολεμούν γείτονες, πυρπολούν φίλοι. Η επιστολή αυτή, τεκμήριο, μάς μεταφέρει στα χρόνια αυτά, πού ένα θλιβερό κοπάδι συμπατριωτών μας, αιχμαλώτων; ομήρων; πώς να τους αποκαλέσει κανείς; πού έχουν συλληφθεί αναίτια, εική και ώς έτυχε, χωρίς κριτήρια, να οδεύουν, στο λεκανοπέδιο Αττικής πρός τα Κρώρα Δερβενοχωρίων, και φθάνει εξουθενωμένο στην Ελάτεια τού 1945. Μία αγροτική κωμόπολη, στην περίκλειστη κοιλάδα τού Κηφισού, πού ήδη. είχε πληρώσει φόρο αίματος, αλλά και λεηλασιών και πυρπολήσεων, από τα στρατεύματα κατοχής, ενώ τα παραγωγικά χωράφια, παρέμεναν αργά και ακαλλιέργητα, η κτηνοτροφία λεηλατημένη, η έλλειψη τροφίμων μεγάλη. Η άφιξη όμως, τών εξαθλιωμένων συμπατριωτών μας, με τα σκισμένα ρούχα, τα λαχταρισμένα από την πείνα μάτια, συγκλόνισε την μικρή κοινωνία. Έτσι η κάτω πλατεία, ορίστηκε χώρος υποδοχής, στήθηκαν καζάνια για φαγητό, οργανώθηκε επιμελητεία διακομματική, τής οποίας προίστατο ο μακάριος, ακάματος, κοινοτικός αξιωματούχος τότε, Στάθης Παπαβασιλης, ο λεγόμενος "επί όλων" με συμμετοχή όλων τών σημαινοντων και μη, Αγγελή, Μπερώτα, Ηλιοπούλου, Κορδαλή, Γιαννακόπουλων, Σταμόπουλων, και, πολλών άλλων. Συγχρόνως πολλοί πήραν στα σπίτια τους, αρκετούς (ΣΗΜ), όπως τα αδέλφια Αποστόλης και Κοσμάς Μπάσιος, ενεργοί, εργατικοί και ενάρετοι πολίτες, πού η ανηρτημένη επιστολή πιστοποιεί, σε παρελθόντα χρόνο, γραμμένη, πού είναι δείγμα καιρών, ίσως υπάρχουν κι άλλες, που δεν γνωρίζουμε, από τα θύματα αυτά τής τυφλότητας και των λαθών τού καιρού εκείνου. Δεν χρειάζεται δε ανάλυση, τα γράφει ο ίδιος όλα, ενώ απονέμει εύσημα και έπαινο στην Ελάτεια και στούς κατοίκους της, σε μια στιγμή τής ιστορίας, πού η Αδελφοσύνη, η Αλληλεγγύη, ήσαν τα ζητούμενα, στην περίοδο πού τα εκατέρωθεν λάθη, έθεσαν την χώρα εκτός τροχιάς τών νικητών, με την σιωπηρή ανοχή τών Αμερικανών και τήν βροντερή σιωπή των Ρώσων ...

«Αλησμόνητη Πρωτοχρονιά ομηρική-αρχοντική στην Ελάτεια, στο φιλόξενο σπίτι της οικογενείας κ. Μπάσιου»
Αθήναι 18.2.45 Αγαπητέ Κυριαζή
Ευχαρίστως έρχομαι δια της παρούσης να σας πληροφορήσω όλους, όσοι είχατε την ευγενεστάτην καλοσύνην να με περιθάλψετε κατά τη διελεyσιν μου ως ομήρου από το χωριό σας και ιδιαιτέρως από το σπίτι σας ότι γύρισα σώος στο σπίτι μου. Αισθάνομαι βαθειά υποχρέωση να σας ευχαριστήσω θερμώς δι’ ό, τι κάματε δι’ εμέ. Θα μου μείνουν αλησμόνητες οι ώρες που πέρασα κοντά σας και όπως μέχρι τώρα έτσι και εις το μέλλον θα μνημονεύω πάντοτε και εις πάντας το εξαιρετικό αυτό παράδειγμα, που δε βρίσκω αυτήν τη στιγμή τα κατάλληλα λόγια που αξίζουν. Θα διατηρήσω τις καλύτερες αναμνήσεις. Πρόσφερε σε παρακαλώ αγαπητέ μου Κυριαζή τα σέβη μου στους γέροντες γονείς σου και τους χαιρετισμούς μου σε όλους τους συγγενείς σου που εγνώρισα σπίτι σας. Ελπίζω δε ότι θα μου γράψεις.Με αγάπη και εκτίμηση Σε χαιρετώ Α. Κωστής

Υ. Γ. Στον κ. Ηλιόπουλο πέστε ότι ήρθα κι ότι το γαμπρό του Χρήστο δεν τον είδα ακόμη. Η σύστασή μου Κον Αθανάσιον Κωστήν καθηγητήν , οδός Φιλιππίδου 6α, Αθήνα
Στο περιθώριο είναι γραμμένο: «Η πορεία μου ήταν ως τον… Τύρναβον!! Γύρισα άρρωστος και τραυματισμένος. Τώρα είμαι καλά.»

Σ Η Μ. Έχω οπτικές προσλαμβάνουσες, αλλά και προσωπική αντίληψη των γεγονότων, τότε ήμουν δέκα ετών. Μεταξύ τών ομήρων, ήταν μια κόρη τού καπνοβιομηχάνου Καραβασίλη, πού αναζήτησε τόν τοπικό αντιπρόσωπο καπνοπώλη, πού ήταν ο πατέρας μου, ανάπηρος τού Μικρασιατικού πολέμου. Τούς φιλοξενήσαμε τότε και διατηρήσαμε, εξ αυτού, επί μακρόν σχέσεις,μάλιστα ο σύζυγός της Κων. Βελισσαροπουλος, ήταν κηδεμόνας μου, στο Λεόντειο Λύκειο και τις Κυριακές, με έπαιρνε γιά φαγητό στο σπίτι του και μετά στο Γήπεδο ποδοσφαίρου, το Ποδηλατοδρόμιο, ήταν φανατικός Ολυμπιακός, έτσι απέκτησα και τα πάθη τού ποδοσφαίρου.

* Ατη, δαιμονική θεότητα, πού παγίδευε τον ανθρώπινο νού, ωθούσε στην παραβίαση τού Θείου και ανθρωπίνου νόμου, την ηθική τάξη και την κοινωνική ισορροπία. (Αισχύλου Πέρσες, Σοφοκλέους Αίας) .

** Βούλα Παπαϊωάννου, μικρό βιογραφικό. Συμπατριώτισσα, Ρουμελιώτισσα γεννημένη στη Λαμία, μεγαλωμένη μέσα σε μια ιστορική οικογένεια. Κόρη του Θεοχάρη Παπαϊωάννου Λιδορικιώτη, από ιερατική οικογένεια αγωνιστών, και τού Παπα-Κώστα Τζαμάλα, συμπολεμιστή τού Οδυσσέα, στο ιστορικό Χάνι. Η ΒΟΥΛΑ ΠΑΠΑΪΩΆΝΝΟΥ, έλαβε καλή βασική και μέση μόρφωση, στη σχολή Hill και στο γαλλικό κολλέγιο Saint-Joseph και αργότερα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Θεωρείται μεταξύ τών εκφραστικότερων καλλιτεχνών φωτογράφων, με το γνήσιο Ελληνικό στοιχείο, μακριά από σκηνοθετημένες "πόζες". Παραχώρησε το πολύτιμο αρχείο της, στην φωτοθήκη του Μουσείου Μπενάκη. Περισσότερα εκδ. ΑΓΡΑ, Β. Παπαϊωάννου 2005.
Οι διαθέσιμες φωτογραφίες είναι της Βούλας Παπαϊωάννου, πού συνάντησε τους επιστρέφοντες ομήρους, στο Κέντρο υποδοχής, στην Αθήνα, Καραγιώργη Σερβίας 8 και έκαμε, μία εμπνευσμένη και αφ' εαυτής, ομιλούσα φωτογράφιση.