ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ* Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΑΗΤΩΝ Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ "ΔΕΛΦΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ" ΚΑΙ ΤΟΥ "ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟΥ"

Του "Γ" {Επιλογή  και  σύνδεση  κειμένων, εικόνων  και  βίντεο}

Γεννήθηκε στη Λευκάδα, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια....
Αποφοίτησε από το γυμνάσιο το 1900 και τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, χωρίς ωστόσο να ολοκληρώσει ποτέ τις νομικές του σπουδές. Ο Άγγελος Σικελιανός (15 Μαρτίου 1884 – 19 Ιουνίου 1951) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ποιητές. Ο Ποιητής  από  το  γένος  των  Αητών , είχε  γράψει  η  "Ελευθεροτυπία". Το έργο του διακρίνεται από έντονο λυρισμό και ιδιαίτερο γλωσσικό πλούτο.

Ο Α. Σικελιανός έδρασε μέσα από το ΕΑΜ Διανοουμένων-Καλλιτεχνών και για αυτή τη δράση του στη συνέχεια υπονομεύτηκε τρεις φορές στην υποψηφιότητά του για το βραβείο Νόμπελ. Διατέλεσε επίτιμος πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.

                                 ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ  ΚΑΙ  ΑΓΓΕΛΟΣ  ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Άγγελος Σικελιανός μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριάζονταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Σικελιανός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πνευματική αντίσταση του λαού, με κορυφαία εκδήλωση το ποίημα και το λόγο που εκφώνησε στην κηδεία του Παλαμά το 1943.......

...............................................................................................

"Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές, / δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ώς πέρα... / Βογγήστε, τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές / σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα! / Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα!".

Και τελειώνει:

"Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές, / δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ώς πέρα... / Βόγγα Παιάνα! Οι σημαίες οι φοβερές / της Λευτεριάς ξεδιπλωθείτε στον αέρα!".

Όρθιος απαγγέλει ο Άγγελος Σικελιανός, δεξιά καθήμενος στην πέτρα ο άλλος μεγάλος μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, ο Μητροπολίτης τότε Κερκύρας Αθηναγόρας και αμέσως μετά ο Μάρκος Τσαρλαμπάς (Ο Μάρκος Σ. Τσαρλαμπάς - Λευκάδα 1894-1964- υπήρξε Έλληνας δικηγόρος και πολιτικός που υπηρέτησε ως βουλευτής  Λευκάδας  και  βουλευτής  Πρέβεζας. Κατήλθε για πρώτη φορά στην πολιτική το 1920 και ήταν στενός συνεργάτης του Αλέξανδρου Παπαναστασίου και του Ελευθερίου Βενιζέλου. )

Η αρχαιοελληνική πνευματική ατμόσφαιρα απασχόλησε βαθιά τον Σικελιανό και συνέλαβε την ιδέα να δημιουργηθεί στους Δελφούς ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών (Δελφική Ιδέα).

Για τον σκοπό αυτό ο Σικελιανός, με τη συμπαράσταση και την οικονομική αρωγή της γυναίκας του, δίνει πλήθος διαλέξεων και δημοσιεύει μελέτες και άρθρα. Παράλληλα, οργανώνει τις "Δελφικές Εορτές" στους Δελφούς με τις παραστάσεις του Προμηθέα Δεσμώτη (1927) και των Ικέτιδων (1930) του Αισχύλου να ανεβαίνουν στο αρχαίο θέατρο.

Σύγχρονοι Δελφικοί Αγώνες

Διοργανωθήκαν το 1927 και 1930 από τον ο Άγγελο Σικελιανό και τη σύζυγό του Εύα Πάλμερ στους Δελφούς. Οι γιορτές αυτές ήταν αποτέλεσμα του μεγαλόπνοου οραματισμού του ποιητή για τη Δελφική Ιδέα και απέβλεπαν στο να ξαναγίνουν οι Δελφοί ¨ομφαλός της γης¨ όπου το πνεύμα του αρχαίου ελληνισμού μέσα από την αναβίωσή του θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση της ενότητας του παγκόσμιου πνεύματος, που θα οδηγούσε την ανθρωπότητα σε ψυχική και πνευματική λύτρωση. Οι πρώτες Δελφικές εορτές το 1927 διήρκησαν δύο ημέρες κα περιλάμβαναν παράσταση του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου, γυμνικούς αγώνες, λαϊκούς χορούς και έκθεση λαϊκής τέχνης. Τις ενδυμασίες τις είχε υφάνει η ίδια Εύα Πάλμερ-Σικελιανού πάνω σε πρότυπα λαϊκής τέχνης. Παρά την επιτυχία το ζεύγος Σικελιανού καταστράφηκε οικονομικά και το 1933 η Εύα έκανε πολλές προσπάθειες για να πετύχει οικονομική ενίσχυση από το κράτος για την συνέχιση των εορτών αλλά δεν τα κατάφερε.

....Η "Δελφική Ιδέα" εκτός από τις αρχαίες παραστάσεις περιελάμβανε και τη "Δελφική Ένωση", μία παγκόσμια ένωση για τη συναδέλφωση των λαών και το "Δελφικό Πανεπιστήμιο", στόχος του οποίου θα ήταν να συνθέσει σε έναν ενιαίο μύθο τις παραδόσεις όλων των λαών.......

Κι εἶπα:

Τὸ ξέρω, ναὶ ποὺ κι οἱ Θεοί Σου,

οἱ Ὀλύμπιοι χθόνιο τώρα γίνανε θεμέλιο,

γιατὶ τοὺς θάψαμε βαθειὰ βαθειά, νὰ μὴν τοὺς βροῦν οἱ ξένοι.

Καὶ τὸ θεμέλιο διπλὸ στέριωσε κι᾿ ἐτριπλοστεριωσε

ὅλο μ᾿ ὅσα οἱ ὀχτροί μας κόκαλα σωριάσανε ἀποπάνω...

κι᾿ ἀκόμα ξέρω πὼς γιὰ τὶς σπονδὲς καὶ τὸ τάμα

τοῦ νέου Ναοῦ π᾿ ὀνειρευτήκαμε γιὰ Σένα, Ἑλλάδα,

μέρες καὶ νύχτες τόσα ἀδέλφια σφάχτηκαν ἀνάμεσά τους,

ὅσα δὲ σφάχτηκαν ἀρνιὰ ποτὲ γιὰ Πάσχα...

......Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο για τη γενναία προσπάθεια αναβίωσης των δελφικών αγώνων. Από το φιλόδοξο αυτό σχέδιο το μόνο που πραγματοποιήθηκε τελικά ήταν οι Δελφικές Γιορτές, αλλά και αυτές οδήγησαν σε οικονομική καταστροφή και χωρισμό του ζεύγους, αφού η Εύα Πάλμερ εγκαταστάθηκε από τότε στην Αμερική και επέστρεψε μόνο μετά τον θάνατο του ποιητή.......

Στην Άνω Αγόριανη Παρνασσού μαθαίνει τα νέα για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Κλείνεται στο δωμάτιό του και κλαίει, γράφει ο Μπούρλος (ηθοποιός που υποδύθηκε στις Δελφικές Γιορτές τον Προμηθέα Δεσμώτη). Συνθέτει το  παραπάνω  ποιήμα του, τον" Όρκο των Κοινοτήτων στη Μάνα Ελλάδα".

Ο ποιητής εξέδωσε ο ίδιος τα έργα του σε τρεις τόμους με τον τίτλο Λυρικός Βίος (1946 Α και Β, 1947 Γ), αφήνοντας έξω κάποια έργα που δε θεώρησε απαραίτητο να συμπεριλάβει.

Το 1965 άρχισε η έκδοση των "Απάντων" του με επιμέλεια του Γ.Π.Σαββίδη. Εκδόθηκαν 5 τόμοι με το έργο που είχε δημοσιεύσει ο ποιητής (1965-1968) και έκτος τόμος (1969) με όσα ποιήματα είχε αφήσει εκτός του Λυρικού Βίου

Εχει γράψει  πολλα  πεζά  κείμενα  και  τραγωδίες.

Ένα απο  τα  κορυφαία  του  έργα είναι  το  συγκλονιστικό  πνευματικό  εμβατήριο  που  μελοποίησε  ο  Μίκης  Θεοδωράκης.{Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα, / ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο! [...] Ομπρός παιδιά, και δε βολεί μοναχός του ν' ανέβει ο ήλιος, / σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ' το γαίμα [...] Ομπρός, οι δημιουργοί... Την αχθοφόρα ορμή Σας / στυλώστε με κεφάλια και με πόδια, μη βουλιάξει ο ήλιος!}

Ο Σικελιανός με κατοίκους στην πλατεία του χωριού Αράχωβα (Συλλογή Λ. Παναγάκου).

                                      

Tο 1946 εξελέγη πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, ενώ το 1949 ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νομπέλ. Ο Άγγελος Σικελιανός πέθανε στην Αθήνα το 1951 και τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Γιγάντιες σκέψεις, σὰ νέφη πύρινα ἢ νησιὰ πορφυρωμένα
σὲ μυθικὸν ἡλιοβασίλεμα, ἄναβαν στὸ νοῦ μου,
τὶ ὅλη μου καίονταν μονομιᾶς ἡ ζωὴ στὴν ἔγνοια
τῆς καινούργιας λευτεριᾶς Σου, Ἑλλάδα. γι᾿ αὐτὸ δὲν εἶπα:

Τοῦτο εἶναι τὸ φῶς τῆς νεκρικῆς πυρᾶς μου...

Δαυλὸς τῆς Ἱστορίας Σου, ἔκραξα εἶμαι, καὶ νά,
ἂς καεῖ σὰν δάδα τὸ ἔρμο μου κουφάρι, μὲ τὴν δάδα τούτην,
ὀρθὸς πορεύοντας, ὡς μὲ τὴν ὕστερη ὥρα,
ὅλες νὰ φέξουν τέλος οἱ γωνιὲς τῆς οἰκουμένης,
ν᾿ ἀνοίξω δρόμο στὴν ψυχή, στὸ πνεῦμα, στὸ κορμί Σου, Ἑλλάδα.

Εἶπα, καὶ ἐβάδισα
κρατώντας τ᾿ ἀναμμένο μου συκώτι στὸν Καύκασό Σου,
καὶ τὸ κάθε πάτημά μου ἦταν τὸ πρῶτο,
κι ἦταν, θάρρευα, τὸ τελευταῖο,
τὶ τὸ γυμνό μου πόδι ἔπατει μέσα στὰ αἵματά Σου,
τί τὸ γυμνό μου πόδι ἐσκονταυε στὰ πτώματά Σου,
γιατὶ τὸ σῶμα, ἡ ὄψη μου, ὅλο μου τὸ πνεῦμα καθρεφτιζόταν,
σὰ σὲ λίμνη, μέσα στὰ αἱματά Σου.

Ἐκεῖ, σὲ τέτοιον ἄλικο καθρέφτη. Ἑλλάδα, καθρέφτη ἀπύθμενο,
καθρέφτη τῆς ἀβύσσου, τῆς Λευτεριᾶς Σου καὶ τῆς δίψας Σου,
εἶδα τὸν ἑαυτό μου βαρὺ ἀπὸ κοκκινόχωμα πηλὸ πλασμένο,
καινούργιο Ἀδὰμ τῆς πιὸ καινούργιας Πλάσης
ὅπου νὰ πλάσουνε γιὰ Σένα μέλλει. Ἑλλάδα.

"Γ"