18 Οκτωβρίου 1979.Ο Ελύτης τιμάται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας .

"Τα θεμέλιά μου στα βουνά
και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
και πάνω τους η μνήμη καίει
άκαυτη βάτος."....

Στις 18 Οκτωβρίου του 1979, η Σουηδική Ακαδημία αναγγέλλει την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Οδυσσέα Ελύτη,τον  ποιητή  του  Αιγαίου «για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα τού σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία».Το  Νόμπελ  παραλαμβάνει  σε  ειδική  τελετή  στις 10  Δεκεμβρίου. 

Ο κατά κόσμον Οδυσσέας Αλεπουδέλης,  με πατρική καταγωγή από την Παναγιούδα Λέσβου και γεννημένος στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο Κρήτης, ήταν το τελευταίο παιδί από τα έξι της οικογένειας. Ανατρεπτικός κι επαναστάτης από πολύ μικρή ηλικία, επέλεξε το ψευδώνυμο Ελύτης με το οποίο θα χαράξει τη δική του πορεία στον κόσμο και θα καταξιωθεί, αντί να χρησιμοποιήσει το κανονικό του επίθετο. 

(Γιάννης Μόραλης, Προμετωπίδα στο βιβλίο του Oδ. Ελύτη
Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας)

Όπως δηλώνει ο ίδιος σε συνέντευξή του που φυλάσσεται στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΑΠΘ: «Το πραγματικό μου όνομα κουβαλούσε το βάρος μιας μικρής εμπορικής και βιομηχανικής φήμης(η  οικογένεια  του  είχε  εργοστάσιο  σαπουνοποιοίας) που για όσους το έφεραν με υπερηφάνεια -και ήταν όλοι τους άνθρωποι που μόνη τους φιλοδοξία ήτανε το κέρδος - θα ήταν μεγάλη δυστυχία να το δούνε να ταυτίζεται με την υπόσταση ενός ποιητικού έργου παράξενου και ριψοκίνδυνου... Πήρα ψευδώνυμο γιατί θα ήτανε ντροπή να φτιάξω ένα έργο για το οποίο αφιέρωνα όλες μου τις δυνάμεις, όλο μου το πάθος μου για την αφιλοκέρδεια και να το ταυτίσω, ύστερα, με ένα όνομα συνυφασμένο με ο, τι ατομικά εγώ μισώ, δηλαδή, το πρακτικό πνεύμα, την εμπορική πίστη, τον άκρατο ωφελιμισμό».

Ιδεαλιστής και ανυπόταχτος από τα εφηβικά του χρόνια ακόμη, αρνήθηκε την υποδούλωση της πόλης των Αθηνών, γυρίζοντας όλα τα γύρω από την Αττική βουνά. Ενώ είχε γραφτεί στη Νομική Σχολή Αθηνών, δεν ακολούθησε την καριέρα του δικηγόρου. Πολέμησε ως ανθυπολοχαγός στο Αλβανικό Μέτωπο κι ενώ ταξίδεψε αρκετά στην Ευρώπη, δεν παρασύρθηκε από τον κοσμοπολίτικο ευρωπαϊσμό.

Στα χρόνια της χούντας, προτίμησε να μιλήσει μέσα από το έργο του όπως ο «Ήλιος ο Ηλιάτορας» και το «Το φωτόδεντρο». Στα χρόνια της μεταπολίτευσης, διετέλεσε για λίγους μήνες πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης, ενώ αρνήθηκε τη θέση του βουλευτή Επικρατείας με τη ΝΔ.

Το 1977 αρνήθηκε επίσης την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκού.

Την απονομή του Νόμπελ, ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευση του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο Έδρα Ελύτη, στο πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϋ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου.

(οικογενειακή  φωτογραφία  του  1923.Αριστερά  ο  ποιητής)

Το έργο του μεγάλο και σημαντικό μέρος του έχει μελοποιηθεί από καταξιωμένους συνθέτες και τραγουδοποιούς, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης. Έχουν ξεχωρίσει τα «Άξιον Εστί», «Τα ρω του έρωτα», «Προσανατολισμοί» και άλλα πολλά.Το 1964 ξεκίνησε η ηχογράφηση του μελοποιημένου Άξιον Εστί από τονΜίκη Θεοδωράκη, ενώ η συνεργασία του Ελύτη με τον συνθέτη είχε ξεκινήσει ήδη από το 1961.

Το ορατόριο του Θεοδωράκη εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και επρόκειτο αρχικά να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο, ωστόσο το Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως αρνήθηκε να το παραχωρήσει, με αποτέλεσμα ο Ελύτης και ο Θεοδωράκης να αποσύρουν το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου στο κινηματοθέατρο Rex.

Πέρα από το ποιητικό του έργο, ο Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια, συγκεντρωμένα στους τόμους Ανοιχτά Χαρτιά (1974) και Εν Λευκώ (1992), καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων. Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς, στην Αθήνα.

ΕΙΠΕ   ΣΤΑ  ΕΡΓΑ  ΤΟΥ

#Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.

(Τι συμβολίζει το «καράβι»; Το Πνεύμα το Ελληνικό της διαρκούς Αναζήτησης! Τι συμβολίζουν η «ελιά» και το «αμπέλι»; Πολιτισμό Ανθρωπιάς! Και τι συμβολίζουν και τα τρία μαζί: Φρόνημα Ελευθερίας! Αυτός είναι ο «σπόρος που δεν πεθαίνει»).

#Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις,
όμως για λίγη περηφάνια το άξιζε.

#Όταν η συμφορά συμφέρει, λογάριαζέ την για πόρνη.

(απο το  έργο Μαρία  Νεφέλη)

#Τη γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική.
Το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.

(απο  το  Άξιον  Εστί)

#Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως.
Πριν απ’ τον Έρωτα έρωτας
Κι όταν σε πήρε το φιλί,
Γυναίκα

(απο  το  έργο Προσανατολισμοί)

#Κείνο που σου προσάπτουνε τα χελιδόνια είναι η άνοιξη που δεν έφερες

#Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε
μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε
Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα!

(από  τόν  Ήλιο τον  Ηλιάτορα)

#Όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

#Με τι πέτρες τι αίμα και τι σίδερο και τι φωτιά είμαστε καμωμένοι ενώ φαινόμαστε από σκέτο σύννεφο.

«Ήλιος ο Πρώτος»

ΕΙΠΑΝ  ΓΙΑ  ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ   ΕΛΥΤΗ

#Τον «εθνικό» χαρακτήρα του Άξιον Εστί υπογράμμισαν μεταξύ άλλων ο Δ.Ν. Μαρωνίτης και ο Γ.Π. Σαββίδης, ο οποίος σε μία από τις πρώτες κριτικές του ποιήματος διαπίστωσε πως ο Ελύτης δικαιούνταν το επίθετο «εθνικός», συγκρίνοντας το έργο του με αυτό του Σολωμού, του Παλαμά και του Σικελιανος.

#«Διαβάζοντας Οδυσσέα Ελύτη είναι σαν να κοιτάς αιγαιοπελαγίτικο τοίχο το καταμεσήμερο. Θαμπώνεσαι. Κατεβάζεις τα μάτια. Ποτέ δεν μπόρεσα να αντικρίσω, ώρα πολύ το φωτόδεντρο. Αντέχω το κείμενο σε μικρές δόσεις. Κάθε λίγο αναστέλλω. Αλλάζω βλέμμα. Η συμπύκνωση της ουσίας, η ευφορία των στιγμών ζαλίζει σαν το πολύ οξυγόνο. Στα πεζά αλχημεία παράξενη. Ενώ ο λόγος είναι απλός, στρωτός, ευθύς, χωρίς ποιητικές αντιστροφές και κοσμητικά επίθετα –ξαφνικά όλο και μεταστοιχειώνεται σε ποίηση. Η ανάσα σου κόβεται από την ευτυχία της σωστής λέξης […] Κάθε σκέψη γίνεται αίσθηση σκέψης […] Ελύτης, ο υπερβατικός του εδώ και του τώρα. Ο μεταφυσικός του αισθητού. […]

Νίκος Δήμου, περιοδικό «Εποπτεία»

(σχέδιο  του  Ελύτη  απο  τον  Γιάννη  Τσαρούχη)

#To Αιγαίο του Ελύτη:«Κέντρο της καλλιτεχνικής ενέργειας στην Ελλάδα, χιλιάδες χρόνια τώρα, κι από την εποχή της αυγής των πολιτισμών, υπήρξε το Αιγαίο. Εκεί, στη γαλάζια λεκάνη που ενώνει και χωρίζει συνάμα τις τρεις ιστορικές ηπείρους, συντελέστηκαν ανέκαθεν οι πιο τολμηρές κι οι πιο γόνιμες συναντήσεις του πνεύματος. Ο Ελληνισμός, παρών πάντοτε στα χείλη της λεκάνης αυτής (και τότε μονάχα όντας σε θέση να ολοκληρώνει το νόημα της αποστολής του μέσα στον κόσμο), γινόταν ο ενσυνείδητος λειτουργός μιας ακατάπαυστης αφομοιωτικής ενέργειας, που με υλικό παρμένο από την Ανατολή και τη Δύση εξακολουθητικά πλαστουργούσε πρότυπα πολιτισμού, διάφορα και στην ουσία και στη μορφή από κείνα που του είχαν χρησιμεύσει για πρώτη ύλη».

(σε  μια  επιστροφή το "40" του  Οδ  Ελύτη-  στο  μέσον-  απο  το
Αλβανικό  μέτωπο)

Χρήστος Παρίδης στο" ΕΘΝΟΣ"#Το πρακτορείο Associated Press γράφει την επομένη της αναγγελίας της βράβευσης: Το Νόμπελ Λογοτεχνίας δόθηκε στον 68χρονο Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος λέει ότι "αγωνίστηκε να ανακαλύψει την αληθινή μας ταυτότητα" εικονίζοντας τους αγώνες του ανθρώπου πάνω στο φόντο της Αιγαιοπελαγίτικης παράδοσης. Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι ο δεύτερος Έλληνας ποιητής που βραβεύεται από τη Σουηδική Ακαδημία μετά το Γιώργο Σεφέρη το 1963.

 #Σύσσωμος ο πολιτικός και καλλιτεχνικός κόσμος και βέβαια το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας δέχθηκε με χαρά και συγκίνηση την είδηση. “Σαν Έλληνας και σαν καλλιτέχνης, δε μπορώ παρά να πανηγυρίσω γι΄ αυτή τη μεγάλη τιμητική διάκριση που φέρνει στο διεθνές προσκήνιο την Ελλάδα και την ελληνική τέχνη. Στο πρόσωπό του βραβεύεται όλη η ελληνική ποίηση, όλη η ελληνική τέχνη, όλος ο ελληνικός λαός”, δήλωσε ο Μίκης Θεοδωράκης, ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις ανέφερε με το δικό του χαρακτηριστικό τρόπο: “Ο Ελύτης ανήκει σε μια γενιά που στον καιρό της χλευάστηκε και κοροιδεύτηκε από το επίσημο "πνευματικό" κατεστημένο του τόπου μας και αναθεματίστηκε από τις δήθεν προοδευτικές παρατάξεις του καιρού του, γιατί δεν επέδειξε στιχουργική ευαισθησία στην κατοχή και την αντίσταση. Επιπλέον, διώχτηκε από ιερείς, καθηγητές και αστυνόμους γιατί δεν υπήρξε εύκολα αντιληπτός. Το Νόμπελ δε διαγράφει μονομιάς το μαύρο σύννεφο που μας περιβάλλει  και εξακολουθεί να μας απειλεί. Γιατί δυστυχώς, το μόνιμο πνευματικό κατεστημένο του τόπου μας δεν είναι η ποίηση του Ελύτη.”
#ο Γιάννης Ρίτσος δηλώνει: “Η απονομή του βραβείου Νόμπελ στο μεγάλο μας Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι μία τιμή προς τον Ελύτη, αλλά μία τιμή προς το ίδιο το Νόμπελ.”

Σύνδεση  κειμένων,φωτογραφιών  και  βίντεο
"Γ"
{ΠΗΓΕΣ*Έντυπα  και  ηλεκτρονικά  λεξικά και site.Αρχεία  φωτογραφιών  σε  κοινή  χρήση.
Έντυπα και  ηλεκτρονικά μουσικά  περιοδικά.Περιοδικά  τέχνης και  πολιτισμού.Περιοδικά πόλης.Καθημερινές  εφημερίδες  σε  έντυπη  και  ηλεκτρονική  μορφή.Yοutube.Προσωπικό  αρχείο.}


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΟΙ  ΣΤΙΧΟΙ  ΑΠΟ  ΤΟ  ΑΞΙΟΝ  ΕΣΤΙ
[Από την ενότητα Τα πάθη]

ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ αίματα Και χαρές ανείδωτες Οξειδώθηκα μες στη Μακρινή Μητέρα Στ' ανοιχτά του πέλαγου Με μπομπάρδες τρικάταρτες Αμαρτία μου να 'χα Μακρινή Μητέρα Τον Ιούλιο κάποτε Τα μεγάλα μάτια της Την παρθένα ζωή μια Μακρινή Μητέρα Κι από τότε γύρισαν Των αιώνων όργητες «Ό που σ' είδε, στο αίμα Μακρινή Μητέρα Της πατρίδας μου πάλι Μες στις πέτρες άνθισα Των φονιάδων το αίμα Μακρινή Μητέρα

* με πορφύρωσαν * με σκιάσανε * νοτιά * των ανθρώπων * Ρόδο μου Αμάραντο * με καρτέρεσαν * και μου ρίξανε * κι εγώ * μιαν αγάπη * Ρόδο μου Αμάραντο * μισανοίξανε * μες στα σπλάχνα μου * στιγμή * να φωτίσουν * Ρόδο μου Αμάραντο * καταπάνω μου * ξεφωνίζοντας * να ζει * και στην πέτρα» * Ρόδο μου Αμάραντο * ομοιώθηκα * και μεγάλωσα * με φως * ξεπληρώνω * Ρόδο μου Αμάραντο

"Της Αγάπης Αίματα" (Άξιον Εστί).
Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης - Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης.
Film: Από την ταινία "Οι κυνηγοί" του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Ερμηνεία: Γιάννης Κότσιρας.

Ήρθαν ντυμένοι φίλοι (Άξιον Εστί) - Οδυσσέας Ελύτης

Ήρθαν
ντυμένοι φίλοι
αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
το παμπάλαιο χώμα πατώντας
και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους.

Έφεραν το Σοφό, τον Οικιστή, και το Γεωμέτρη,
βίβλους γραμμάτων και αριθμών,
την πάσα υποταγή και δύναμη,
το παμπάλαιο φως εξουσιάζοντας.
Και το φως δεν έδεσε ποτέ με τη σκέπη τους.

Ούτε μέλισσα καν δεν γελάστηκε

το χρυσό ν’ αρχίσει παιχνίδι
ούτε ζέφυρος καν, τις λεύκες να φουσκώσει ποδιές.

Έστησαν και θεμελίωσαν

στις κορφές, στις κοιλάδες, στα πόρτα
πύργους κραταιούς και επαύλεις
ξύλα και άλλα πλεούμενα,
τους νόμους τους θεσπίζοντας
τα καλά και συμφέροντα,
στο παμπάλαιο μέτρο εφαρμόζοντας.

Και το μέτρο δεν...
έδεσε ποτέ με την σκέψη τους.
Ούτε καν ένα χνάρι θεού
στην ψυχή τους σημάδι δεν άφησε
ούτε καν ένα βλέμμα ξωθιάς
τη μιλιά τους δεν είπε να πάρει.

Έφτασαν ντυμένοι «φίλοι»

αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
τα παμπάλαια δώρα προσφέροντας.
Και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε
παρά μόνο σίδερο και φωτιά.
Στ’ ανοιχτά που καρτέραγαν δάχτυλα
μόνο όπλα και σίδερο και φωτιά.
Μόνο όπλα και σίδερο και φωτιά.

  "Εσύ φωτιά κι ο κόσμος το φιτίλι"
Από την συναυλία της ορχήστρας σύγχρονης μουσικής και της χορωδίας της ΕΡΤ,στο Ηρώδειο το 1996,υπό την διεύθυνση του Ανδρέα Πυλαρινού,με έργα του Ηλία Ανδριόπουλου.('Προσανατολισμοί" σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη,"Λαϊκά προάστια" σε στίχους Μιχάλη 

 Απόσπασμα από την πολύτιμη εκπομπή με τον Οδυσσέα Ελύτη των Γιώργου και Ηρούς Σγουράκη. Ευρισκόμενος ο Ποιητής στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης, στην Πάτμο, διαβάζει "Άξιον εστί".