Εξερευνώντας τα εποχικά λιμνία της Οίτης

To ραντεβού με τους βασικούς διαχειριστές του For Open Forests, ενός από τα πιο πολύπλευρα ελληνικά έργα του προγράμματος LIFE της Ε.Ε., ήταν για τις 8 το πρωί του Σαββάτου.....

Το σημείο συνάντησης ήταν το χωριό της Παύλιανης, σε υψόμετρο περίπου 1.000 μ. στις πλαγιές της Οίτης, στην ορεινή Φθιώτιδα. Τα σημεία εκκίνησης ήταν η Αθήνα για τον γράφοντα και τον Νίκο Πέτρου, συντονιστή του For Open Forests, και η Θεσσαλονίκη για τον Χρήστο Γεωργιάδη, διευθυντή του έργου (πρόκειται για τον πρόεδρο και ένα από τα βασικά στελέχη της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία της Φύσης, τον φορέα που συντονίζει το έργο). Ο ανταποκριτής ορέων της «Κ» ξύπνησε γύρω στις 5.30· ο κ. Γεωργιάδης λίγο πριν από τις 4 το πρωί.

Η ανάβαση δίνει μια συναρπαστική πρόγευση του τι θα αντικρίσουμε όταν φτάσουμε στον Εθνικό Δρυμό της Οίτης. Καθώς το τετρακίνητο σκουντουφλά ανηφορικά, ο κ. Πέτρου ταυτοποιεί τους ήχους πουλιών που αναδύονται μέσα από τα έλατα. Βλέπουμε τις απόκρημνες κορυφές της Γκιώνας, με λίγο χιόνι που έχει μείνει από τον χειμώνα, και εντοπίζουμε άγριες ορχιδέες και ανθισμένες αγριοφράουλες. Συζητάμε τις πιθανότητες –μικρές έως μηδαμινές– συνάντησης με τον αιγώλιο (Aegolius Funereus), ένα εξαιρετικά σπάνιο δασόβιο αρπακτικό που θυμίζει κουκουβάγια και που είναι από τα είδη ενδιαφέροντος για το For Open Forests. Ο γράφων ενημερώνει τους ξεναγούς του ότι προσδοκά να δει ολόκληρα σμήνη αιγωλιών να σκεπάζουν τον ουρανό. Εκείνοι απαντούν ότι τον περιμένει επιτροπή υποδοχής του είδους στα υψίπεδα της Οίτης.

Η αφορμή για την επίσκεψη της «Κ» στο βουνό ήταν η ανθοφορία της μικροσκοπικής Veronica Oetaea – ενός φυτού που φυτρώνει στα εποχικά λιμνία της Οίτης, σε τρεις μόνο τοποθεσίες, και πουθενά αλλού στη Γη. Το συγκεκριμένο είδος ανθίζει όταν ξεραίνονται τα εποχιακά λιμνία, μεταξύ μέσων Μαΐου και μέσων Ιουνίου, ανάλογα με τις μετεωρολογικές συνθήκες (φέτος άργησε κάπως). Τα λιμνία της Οίτης «είναι ένας πραγματικά σπάνιος οικότοπος» εξηγεί ο κ. Πέτρου, καθώς συνδυάζουν «το μεγάλο υψόμετρο με το μεσογειακό κλίμα, ενώ ξεραίνονται πολύ γρήγορα αφού πλημμυρίσουν». H Veronica Oetaea είναι το πιο ευάλωτο δημιούργημα των οικοτόπων αυτών, με έναν από τους πιο σύντομους κύκλους ζωής στον φυτικό κόσμο – περίπου τρεις εβδομάδες από την εμφάνιση έως το τέλος της καρποφορίας.

Μετά από ένα πέρασμα από τη θέση Γρεβενό, όπου βρίσκεται ένα από τα λιμνία, αλλά και ο μετεωρολογικός σταθμός που στήθηκε εκεί για τις ανάγκες του έργου, φτάνουμε στο λιμνίο στην τοποθεσία Λειβαδιές, συνολικής έκτασης 600 περίπου τ.μ. και σε υψόμετρο 1.800 μ. – το μεγαλύτερο των τριών στον Δρυμό. Εκεί συναντούμε τους βιολόγους του Πανεπιστημίου Αθηνών, επί το έργον.

«Η Veronica Oetaea είναι σπάνια σαν ένα μαργαριτάρι. Είναι ήδη ιδιαίτερο το γεγονός ότι είναι αμφίβια, δηλαδή χρειάζεται το υγρό και το ξηρό στοιχείο για ν’ αναπτυχθεί, και νανώδης. Αλλά το συγκεκριμένο είδος βρίσκεται μόνο εδώ» δηλώνει στην «Κ» η Πηνελόπη Δεληπέτρου, τεχνολόγος εργαστηρίων ειδική στη χλωρίδα και τα ενδιαιτήματα. Η ίδια και η ομάδα της κατάφεραν μάλιστα πρόσφατα να φυτρώσουν δείγματα στο εργαστήριο με φυσικό τρόπο, χωρίς ορμόνες. «Ηταν πολύ δύσκολο, αλλά βρήκαμε τον τρόπο» λέει. Στο ίδιο σημείο, οι γεωλόγοι του ΕΚΠΑ έχουν «σαρώσει το υπέδαφος» (η φράση είναι της κ. Δεληπέτρου) για να κατανοήσουν καλύτερα τις συνθήκες που επιτρέπουν τη δημιουργία του λιμνίου.

Τι θα γίνει με την Αλύκαινα

Μετά από μία σύντομη ανάπαυλα εξαιτίας ενός θερινού όμβρου, οδεύουμε στο τρίτο λιμνίο, στην Αλύκαινα (1.900 μ.), που βρίσκεται οριακά εκτός των ορίων του δικτύου Natura. Επιστρέφοντας στην Παύλιανη το απόγευμα, ο κ. Γεωργιάδης αναφέρει τα σχέδια των εταίρων του έργου να προτείνουν τη συμπερίληψη της Αλύκαινας στην παραπλήσια περιοχή Natura. «Βρήκαμε κι εκεί Veronica Oetaea, είναι και οικότοπος προτεραιότητας, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε συγκεκριμένες δράσεις με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αν δεν καθοριστεί ως Natura» εξηγεί. Θα βρουν άνοιγμα για την επαναχάραξη ή θα χαθούν στο πυκνό δάσος της ελληνικής γραφειοκρατίας;

Πρόβλημα ο έρπων κέδρος

Το πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ενωσης υποστηρίζει έργα προστασίας του περιβάλλοντος στα κράτη-μέλη αλλά και σε τρίτες χώρες συνδεδεμένες με την Ε.Ε. Από το 1992 που θεσμοθετήθηκε, το πρόγραμμα έχει συγχρηματοδοτήσει 4.171 προγράμματα, με συνολικά 3,4 δισ. ευρώ.

Το For Open Forests (κωδικός LIFE11 NAT/GR/1014) έχει ως στόχο τη διατήρηση των δασών και των δασικών ανοιγμάτων προτεραιότητας στον Εθνικό Δρυμό Οίτης και στο γειτονικό όρος Καλλίδρομο, μέσω της εφαρμογής διαχειριστικών μέτρων για την προστασία της βιοποικιλότητας, τόσο των ειδών όσο και των ενδιαιτημάτων. Εταίροι του έργου, το οποίο ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2012 και θα διαρκέσει 63 μήνες, είναι, πλην της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «Δήμητρα» και η ΜΚΟ Αρκτούρος. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου είναι 1.750.840 ευρώ, εκ των οποίων τα 1.309.840 προέρχονται από την Ε.Ε.

Τα δασικά ανοίγματα, όπως εξηγεί στην «Κ» ο κ. Πέτρου, «έχουν αυξημένη βιοποικιλότητα. Αν χαθούν, χάνονται όλα αυτά τα είδη. Στον υποώροφο του ελατοδάσους, πολύ λίγα επιβιώνουν – όλο και λιγότερα, όσο πυκνότερο είναι». Οπως λέει ο πρόεδρος της ΕΕΠΦ, ιατρός στο επάγγελμα και ακαταπόνητος φωτογράφος της ελληνικής φύσης, τα δασικά ανοίγματα απειλούνται στον Εθνικό Δρυμό της Οίτης από την επέκταση του έρποντος κέδρου. Η σκιά που δημιουργείται από τις συστάδες των κέδρων –τις οποίες βλέπουμε σε πολλά σημεία γύρω μας– επιτρέπει να ξεπηδούν νέα έλατα, που αργά αλλά σταθερά, οδηγούν σε εξάπλωση του δάσους. «Πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο θα περιοριστεί ο έρπων κέδρος» σημειώνει ο συντονιστής του έργου. «Αυτό μπορεί να σημαίνει κόψιμο, αλλά μπορούμε να συνεργαστούμε και με τους κτηνοτρόφους, να φέρνουν εδώ τις αγελάδες τους για ελεγχόμενη βόσκηση».

Η Καθημερινή | Έντυπη Έκδοση

---

(ΦΩΤ.: http://www.naturagraeca.com)

http://dasarxeio.com/