ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ - Ο ΧΑΡΑΔΡΑΙΟΣ ΛΕΩΝ ΚΑΙ Η ΧΑΡΑΔΡΑ

Γράφει ο Παναγιώτης Γεωρ. Δημάκης

Υπεύθυνος Ιστορικού Αρχείου Δήμου Αμφικλείας-Ελατείας....

Ο συμπατριώτης μας ιστορικός Γ. Κρέμος¹ στην Γεωγραφία του, 

ορίζοντας τον χώρο της αρχαίας Φωκίδας, καταγράφει μεταξύ του των άλλων την αρχαία πόλη της Φωκίδος Χαράδρα² «…παρά τον Χάραδρον³ ποταμόν Αs της Λιλαίας, υπέρ υψηλού κρημνού κειμένη, άνυδρον διό οι Χαραδραίοι σπανίζοντος ύδατος υδρεύοντο εκ του Χαράδρου, εξ’ ου ως φαίνεται και ονομάσθη η πόλις. Είχαν δε οι Χαραδραίοι εν τη αγορά βωμούς ηρώων εν τη αίθρα, οιτίνες ήσαν οι Διόσκουροι ή

Επιχώριοι Ήρωες. Περί την Χαράδραν ο Ηρακλής απέκτεινε τον Θεσπιακόν λέοντα τον τούτου ένεκα και Χαραδραίον καλούμενον…». Ο Κρέμος περι­γράφει, επαναλαμβάνοντας το χωρίον του Παυσανία (Φωκικά 33-6), τα περί της Χαράδρας πόλεως, αλλά προσθέτει μία σημαντική πληροφορία, σχετική με την μυθολογία του Ηρακλή, όστις παρά την Χαράδρα ανείλε τον Θεσπιακό λέοντα. Η πληροφορία αυτή αρκούντως σημαντική, πρακτικώς, λόγω μη

βιβλιογραφικής παραπομπής, εχρειάστηκε αρκετή προσπάθεια ώστε να επισημανθεί, στο LEXICON SUIDAE το λήμμα «Χαραδραίος λέων ο παρά ταις χαράδραις εί μη τον Θεσπιακόν λέγει ον τούτον ανείλεν Ηρακλής εν Θεσπιαίς, Χαράδρα δε καλείται ο τόπος εκείνος». Οι μικρές ειδήσεις και πληροφορίες αντλούμενες από έγκυρα έντυπα, και συγγραφείς σχηματίζουν εναργέστερη εικόνα τόπων και γεγονότων και συμβάλλουν καθοριστικά στην ιστορική έρευνα. Το ηρωϊκόν πρότυπον της ελληνικής φυλής, ο Ηρακλής, εγεννήθη εν Θήβαις, λεγόμενος και Θηβογενής, κατά τον θηβαϊκόν μυθολογικόν κύκλον των άθλων του Ηρακλέους. Ο Πατήρ του, Αμφιτρύων φοβούμενος την άγριαν ορμήν και δύναμίν του, μετά τον φόνον του Ιφίτου, τον έστειλε στα ποίμνιά του, παρά τις Θεσπιές, όπου λέων τα κατεσπάρασσε, με την εντολή να τον φονεύσει.Πράγματι ο Ηρακλής ανείλε τον λέοντα αυτόν κρυπτόμενον παρά την Χαράδραν «χαραδραίος λέων» αποκαλούμενος έκτοτε.    (Γ. Κρέμος, Γεωγραφία σελ. 70).

Ο ζωτικός χώρος των λεόντων, είναι μεγάλος, δια να θηρεύουν με επιτυχία, άρα η μυθολογική αφήγηση δεν είναι εσφαλμένη και ευρισκόμενη πάντοτε στην σκιά της Ιστορίας, μας υπενθυμίζει την άγρια ζωή, που υπήρχε τότε στα

δάση και τους λειμώνες του Κιθαιρώνα, Ελικώνα και Παρνασσού. Επί πλέον δίδει μιάν λάμψη και περιβάλλει με μέρος των άθλων του Ηρακλέους, την άνυδρο, άσημη πολίχνη, φυλάκιον, των γενναίων Φωκέων, που ληθαργεί στην βαθειά σιωπή της ιστορίας, γνωστή μόνον από την καταστροφή της από τον Ξέρξη και την περιγραφή του Παυσανία. Όμως η ιστορία μπορεί να περιμένει, όπως στην περίπτωση αυτή. Η σχηματοποίηση και η διοικητική διαίρεση του Ελληνικού κράτους απροσδοκήτως επανέφερεν το όνομα της Χαράδρας με το όνομα Δήμος Χαραδραίων, της επαρχίας Παρνασσίδος, Γ΄ τάξεως που περιελάμβανε την Επ. Αγόριανη, Μαριολάταις, Μπράλλο, Μετόχι, Προφ. Ηλιού, Χαράδρα με το Παρ. ΦΕΚ 2-1837. Εδώ πρέπει να προστεθεί ότι πρώτος δήμαρχος εδιορίσθη ο Σ. Τράκας, με έδρα την Αγόριανη. Άλλωστε έκτοτε, οι καταργήσεις, συγχωνεύεις και πρακτικές αλλαγής ονομάτων και εδρών των Δήμων και πολλές φορές, των Νομών, ευρίσκονται εν κινήσει μέχρι σήμερα άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι.

Το Λεξικόν Σ. Βυζαντίου τοποθετεί την Χαράδρα, παρά το χωριό Μαριoλάταις, ο δε σχολιαστής του

Παυσανία (εκδ. Πάπυρος, 1955) την τοποθετεί παρά την σημερινή Σουβάλα 30 Αs’ της Λιλαίας. Όμως και όσοι αρχαιολογούντες ξένοι περιηγηταί, με τα Φωκικά του Παυσανία στο χέρι διέτρεξαν προ και μετά την επανάστασιν του 1821 την Φωκίδα αναζητώντας ανάμεσα σε πενιχρά ερείπια και λιθοσωρούς, τα ίχνη των Φωκικών πολιχνών και οικήσεων, ουδέν προσέθεσαν στοιχείον αμάχητον της πραγματικής θέσεως της Χαράδρας όπως και άλλων πολισμάτων, που επιδρομές και καταστροφές «εις γην έφερον». 

Ο ΔΗΜΟΣ ΧΑΡΑΔΡΑΙΩΝ σχημα­τίσθηκε από χωριά και οικισμούς  του Δήμου Λιλαίας (παρ. 2 ΦΕΚ 1837) ως Δήμος της επαρχίας Παρνασσίδος Γ’  τάξεως με έδρα την Αγόριανη. Το όνομα του Δήμου προήλθε από την ομώνυμη πόλη της Φωκίδος. Περιελάμβανε δε τα χωριά επάνω Αγόριανη, Μαριολάταις, Μπράλλος, Μετόχι Προφ. Ηλιού. Οι περισσότεροι και μικρότεροι Δήμοι της περιόδου αυτής, χρησιμοποίησαν κοινού τύπου ξύλινες κυκλικές σφραγίδες, χωρίς έμβλημα, κακής χαράξεως. Αργότερα ο χαράκτης Κόντος και ο Κonrad Lange με την βοήθεια του Λόχου Τεχνιτών χάραξαν σε χαλκό σφραγίδες με το έμβλημα κάθε Δήμου (Γ.Α.Κ. Οθ. Αρχ. Υπ. Εσ. Ad N11  579)

1.    Γ. Κρέμος (1839-1926). Από το Στείρι Βοιωτίας, Ιστορικός εδίδαξεν εις την Μέση Εκπαίδευση και αργότερα έγινε υφηγητής του Πανεπιστήμιου Αθηνών. Έγκυρος και πολύγραφος, γνώστης της τοπογραφίας της Κεντρικής Ελλάδος και λόγω καταγωγής. Κατά πληροφορίες υπηρέτησεν ως γυμνασιάρχης στην Λαμία.

2.    Χαράδρα. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο* (VIII 33), έντεκα πόλεις των Φωκέων ενέμοντο μετά την μάχη των Θερμοπυλών την κοιλάδα του Κηφισού, όταν οι Πέρσες εισέβαλαν και τις εκθεμελίωσαν και κατέκαυσαν μεταξύ αυτών και την Χαράδρα. Αρκετές από αυτές εξηφανίσθησαν, σε σημείο τέτοιο, που και σήμερα δεν είναι γνωστή, με ασφάλεια η θέσις των. Η Χαράδρα, συνοριακή, Φωκική Πόλη, ακραία, εν επαφή με την χώρα της Δωρικής Τετράπολης, κτισμένη σε υψηλό κρημνό, για λόγους ασφαλείας, για τις επιδρομές από βόρεια και ανατολικά, ανήκε στην χαλαρή συνομοσπονδία του Κοινού των Φωκέων και για αυτό τον λόγο είχαν «εν τη αγορά βωμούς ηρώων εν τη αίθρα οίτινες ήσαν οι Διόσκουροι η Επιχώριοι Ήρωες». Αν και δεν είναι γνωστή η λατρευτική πρακτική των Φωκέων ακόμη, η πιθανολόγηση, υπάρξεως αντιστοίχως και στη χώρα της Ελάτειας, ιερού των Διοσκούρων (Ανακείον)** παρά την Σφάκα, δηλαδή στα σύνορα με την Οπουντία Λοκρίδα, συνομολογεί την υπόθεση ότι οι Διόσκουροι ή Επιχώριοι Ήρωες, με το ιερό τους επί των συνόρων, ήσαν και οι εν δυνάμει, φύλακες των συνόρων και προστάτες της χώρας.

* Ο Ηρόδοτος VΙΙΙ 33 καταγράφοντας την πορεία των Περσών, μετά την μάχη των Θερμοπυλών, στην Κοιλάδα του Κηφισού και την Χώρα των Φωκέων, αναφέρει τις πόλεις που κατέστρεψεν ο Ξέρξης, εκεί σύμφωνα με την σειρά που την συναντά κανείς, κατεβαίνοντας προς τα Ελατικά Πεδία του Κηφισού «…πορευόμενοι γαρ ταύτης έκαυσαν την Δρυμουπόλιν… Χαράδρα και Έρωχον…».

3.    Χάραδρος Ποταμός. Δεξιά παραπόταμος του Κηφισού, πηγάζει εκ των ΝΔ υπωρειών της Οίτης. Υπέρ αυτού επί υψηλού βράχου έκειτο η αρχαία Φωκική πόλις, Χαράδρα.

** Αρχαιογνωσία Τ12 Γ. Ζάχος σελ. 29 «Συνοριακός πύργος παρά τη Σφάκα που προστάτευε το ανατολικό όριο. Αποσπασματικά σωζομένη επιγραφή (Ι.G. ΙΧI 26) αναφέρεται στο Ανακείον (ναό των Διοσκούρων) μάλιστα ήτο στημένη στην είσοδο του και απαγόρευε την είσοδο των γυναικών.